Arkadaşının Eşyasını Çalma

Çocuğunuzun okuldan veya bir arkadaşının evinden, kendisine ait olmayan bir eşyayla (bir oyuncak, bir kalem, belki bir miktar para) geldiğini fark ettiniz. Ya da bir arkadaşının annesi arayıp kendi çocuğunun eşyasının sizin çocuğunuzda olduğunu söyledi… Bu durumla karşılaşmak, ebeveynler için şüphesiz şok edici, üzücü, utandırıcı ve endişe verici olabilir. 😨훔침😳 Aklınızdan “Neden yaptı?”, “Biz nerede hata yaptık?”, “Çocuğum hırsız mı oluyor?” gibi sorular geçebilir.

Bu tür bir davranış kesinlikle görmezden gelinmemeli ve üzerinde durulmalıdır. Ancak paniğe kapılmadan veya çocuğunuzu hemen “kötü” olarak etiketlemeden önce, durup bu davranışın altında yatan nedenleri anlamaya çalışmak ve doğru bir yaklaşım benimsemek çok önemlidir. Tek seferlik bir olay, özellikle küçük yaşlarda, her zaman kötü niyete veya kalıcı bir soruna işaret etmez. Ancak bu davranış tekrarladığında veya başka endişe verici davranışlarla birlikte görüldüğünde daha dikkatli olmak ve gerektiğinde destek almak gerekir. Bu yazıda, çocukların ve ergenlerin neden arkadaşlarından veya başkalarından eşya çalabileceğini, bu durumda ebeveynlerin nasıl bir tutum sergilemesi gerektiğini ve ne zaman profesyonel yardım almanın önemli olduğunu ele alacağız.

Küçük Çocuklarda “Çalma” Kavramı

Öncelikle yaş faktörünü göz önünde bulundurmak gerekir. Özellikle 3-4 yaşından küçük çocuklar, mülkiyet kavramını (bir şeyin kime ait olduğu, başkasının eşyasını izinsiz almamanın gerekliliği) henüz tam olarak anlamayabilirler. 🤔 ownership concept Bu yaşlarda “benim” kavramı çok güçlüdür ve beğendikleri bir şeyi, kötü bir niyetleri olmadan, sadece istedikleri için alabilirler. Bunu “çalma” olarak değil, belki de “ödünç alma” gibi algılayabilirler. Bu yaş grubunda görülen izinsiz alma davranışları genellikle dürtüseldir ve ahlaki bir yargıdan yoksundur. Bu durumda yapılması gereken, çocuğu cezalandırmak veya utandırmak yerine, sakince eşyanın kime ait olduğunu anlatmak, geri vermesini sağlamak ve mülkiyet kavramını yaşına uygun şekilde öğretmektir. teaching moment

Çocuklar ve Ergenler Neden Arkadaşlarından Eşya Çalar? Olası Nedenler

Daha büyük çocuklar ve ergenlerde ise arkadaşından eşya çalma davranışının altında daha farklı ve karmaşık nedenler yatabilir:

• 😍 I want it! İstek ve İmrenme: Arkadaşında gördüğü popüler bir oyuncağı, teknolojik bir aleti veya giysiyi çok beğenmesi ve ona sahip olmayı aşırı derecede istemesi, ancak ailesinin alamaması veya kendisinin alamayacak olması durumunda çalmaya yönelebilir.
• ⚡ ADHD link Dürtüsellik / Öz Kontrol Eksikliği: Özellikle Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocuklarda veya dürtü kontrolü genel olarak zayıf olan bireylerde, o anki isteğe karşı koyamama ve sonuçlarını düşünmeden harekete geçme şeklinde ortaya çıkabilir.
• testing boundaries Sınırları Test Etme: Kuralların ne kadar esnetilebileceğini, yakalanıp yakalanmayacağını görmek, bir tür heyecan arayışı veya otoriteye karşı gelme biçimi olabilir.
• attention seeking Dikkat Çekme İsteği: Ailesinden veya çevresinden yeterince ilgi görmediğini düşünen bir çocuk, olumsuz da olsa dikkat çekmek için bu yola başvurabilir.
• peer pressure Gruba Ait Olma / Akran Baskısı: Nadiren de olsa, bir arkadaş grubuna kabul edilmek, “havalı” görünmek veya grup tarafından dışlanmamak için çalma davranışına yönelebilir veya teşvik edilebilir.
• emotional distress coping Duygusal Boşluk, Stres veya Baş Etme Yolu: Aile içi sorunlar (çatışma, boşanma), okulda yaşanan zorluklar, kayıp, travma veya yoğun stres yaşayan bir çocuk, yaşadığı olumsuz duygularla başa çıkmak veya içindeki boşluk hissini doldurmak için çalmaya yönelebilir.
• revenge/jealousy Öç Alma veya Kıskançlık: Arkadaşına kızdığı, ona haksızlık yapıldığını düşündüğü veya onu kıskandığı için, ondan intikam almak amacıyla değerli bir eşyasını çalabilir.
• ⚠️ Conduct Disorder link Altta Yatan Davranış Sorunları: En önemlisi, eğer çalma davranışı tek seferlik bir olay değilse, tekrarlıyorsa ve yalan söyleme, saldırganlık, kurallara uymama, okuldan kaçma gibi başka ciddi davranış sorunlarıyla birlikte görülüyorsa, bu durum Karşıt Olma Karşı Gelme Bozukluğu (KOKGB) veya Davranış Bozukluğu (Conduct Disorder) gibi daha ciddi bir klinik tablonun belirtisi olabilir ve mutlaka profesyonel değerlendirme gerektirir.

Arkadaşından Eşya Çalmanın Etkileri

Bu davranışın hem çalan çocuk hem de arkadaşı ve çevredekiler için olumsuz sonuçları vardır:

• 💔 friendship lost Arkadaşlık İlişkisinin Zedelenmesi/Bitmesi: Güven, arkadaşlığın temelidir. Çalma davranışı bu güveni yıkar ve genellikle arkadaşlığın bozulmasına veya bitmesine neden olur.
• trust issues Güven Kaybı: Çocuk sadece arkadaşının değil, diğer arkadaşlarının, öğretmenlerinin ve ailesinin de güvenini kaybedebilir.
• negative reputation Olumsuz Etiketlenme: “Hırsız” olarak damgalanma riski taşır ve bu etiket çocuğun sosyal çevrede dışlanmasına yol açabilir.
• school consequences Okulda Disiplin Sonuçları: Okulun kurallarına göre uyarı, kınama gibi disiplin cezaları alabilir.
• legal issues later Yasal Sonuçlar: Özellikle ergenlik döneminde tekrarlayan veya değeri yüksek eşyaların çalınması durumunda yasal sorunlarla karşılaşma riski vardır.
• guilt/shame Suçluluk ve Utanç: Yaptığı davranışın farkına varan veya yakalanan çocuk, yoğun suçluluk, utanç ve pişmanlık duyguları yaşayabilir. Bu duygularla sağlıklı başa çıkamazsa benlik saygısı düşebilir.

Çocuğunuzun Arkadaşından Bir Şey Çaldığını Öğrendiğinizde Nasıl Davranmalısınız? 👨‍👩‍👧‍👦冷静に話す

Bu durumla karşılaştığınızda vereceğiniz tepki, çocuğunuzun bu deneyimden ne öğreneceğini büyük ölçüde etkileyecektir:

1. stay calm Sakin Kalın: İlk şoku atlattıktan sonra derin bir nefes alın ve sakinleşmeye çalışın. Öfke, bağırma, aşırı suçlama veya utandırma gibi tepkiler çocuğun savunmaya geçmesine veya sizden bir şeyler saklamasına neden olabilir.
2. investigate calmly Durumu Anlayın (Yargılamadan Dinleyin): Hemen “hırsız” damgası vurmak yerine, durumu anlamaya çalışın. Çocuğunuzla özel ve sakin bir ortamda konuşun. “Arkadaşının silgisi senin çantanda bulunmuş, bunun nasıl olduğunu bana anlatır mısın?” gibi açık uçlu ve suçlayıcı olmayan sorular sorun. Neden yaptığını anlamaya çalışın (bu, davranışı onaylamak değildir).
3. explain why it’s wrong (empathy, ownership, trust) Yanlışı Net Bir Şekilde Açıklayın: Çalmanın neden yanlış olduğunu yaşına uygun bir dille, net ve basitçe anlatın. Başkasının eşyasını izinsiz almanın o kişiyi nasıl üzdüğünü (empati kurmasını sağlayın), herkesin kendi eşyalarına sahip olma hakkı olduğunu (mülkiyet hakkı) ve bunun arkadaşlıkta güveni nasıl sarstığını vurgulayın.
4. return item & apologize sincerely Sorumluluk Almasını Sağlayın (Telafi Etme): Çalınan eşyanın mutlaka sahibine geri verilmesi gerektiğini belirtin ve bu süreci birlikte yönetin. Çocuğunuzun arkadaşından özür dilemesi çok önemlidir. Bu özrün içten olması için onu destekleyin, gerekirse ne söyleyebileceği konusunda yardımcı olun ama zorla özür diletmeyin. İçten bir özür için önce yaptığının yanlış olduğunu anlaması gerekir.
5. logical consequences Sonuçları Belirleyin (Öğretici Nitelikte): Davranışın bir sonucu olmalıdır ancak bu, aşırı cezalandırma veya aşağılama şeklinde olmamalıdır. Sonuç, davranışla ilgili ve öğretici olmalıdır. Örneğin, güvendiğiniz ve sevdiği bir eşyasını bir süreliğine kullanmasına izin vermemek, harçlığından keserek arkadaşına sembolik bir hediye almasını sağlamak veya eşya kaybolduysa/zarar gördüyse bunun bedelini karşılamak için evde ek görevler yapmak gibi mantıklı sonuçlar belirlenebilir.
6. address underlying reason Altta Yatan Nedene Odaklanın: Eğer konuşmanız sırasında çalma davranışının altında yatan bir neden (bir şeyi çok isteme, dikkat çekme, dürtüsellik, arkadaşına kızgınlık vb.) fark ettiyseniz, bu konuya yönelik de çözüm bulmaya çalışın. İhtiyaçlarını veya duygularını ifade etmenin daha sağlıklı yollarını öğretin.
7. reinforce honesty/respect Dürüstlük ve Saygıyı Vurgulayın: Bu olayın dürüstlük, başkalarının haklarına ve eşyalarına saygı gösterme gibi değerleri konuşmak için bir fırsat olduğunu unutmayın.
8. show love & support Sevgi ve Desteğinizi Esirgemeyin: Yaptığı davranışın yanlış olduğunu net bir şekilde belirtirken, onu hala sevdiğinizi ve doğruyu öğrenmesi, hatasını telafi etmesi için ona destek olacağınızı hissettirin. “Davranışın yanlış ama sen kötü bir çocuk değilsin” mesajını verin.

Ne Zaman Profesyonel Yardım Almalı?

Tek seferlik bir çalma olayı, özellikle küçük yaşlarda, genellikle yukarıdaki yaklaşımlarla yönetilebilir. Ancak aşağıdaki durumlarda bir uzmandan yardım almanız önemlidir:

• persistent stealing Çalma davranışı tekrarlıyorsa veya bir alışkanlık haline gelmişse.
• Çocuk 5-6 yaşından büyük olmasına rağmen mülkiyet kavramını anlamıyor veya başkalarının eşyalarını alma konusunda hiç pişmanlık duymuyor gibi görünüyorsa.
• Çalma davranışına sürekli yalan söyleme, evde veya okulda kurallara uymama, saldırganlık, okuldan kaçma gibi başka ciddi davranış sorunları eşlik ediyorsa (KOKGB veya Davranış Bozukluğu şüphesi).
• Çalmanın altında yoğun üzüntü, kaygı, stres, travma veya düşük benlik saygısı gibi duygusal sorunların yattığını düşünüyorsanız.
• Çocuğun genel olarak dürtülerini kontrol etmekte zorlandığını (DEHB şüphesi) gözlemliyorsanız.
• Ebeveyn olarak ne yapacağınızı bilemiyor, çaresiz hissediyor ve durumu yönetmekte zorlanıyorsanız.

Başvurulacak Uzmanlar:

• 🧑‍⚕️(Child Psych)✅ Çocuk ve Ergen Psikiyatristi: Çalma davranışının altında yatan olası ruhsal (KOKGB, DB, Kleptomani – çok nadirdir) veya nörogelişimsel (DEHB) bozuklukların tanısını koyar, ayırıcı tanıyı yapar, eşlik eden durumları değerlendirir ve kapsamlı bir tedavi planı (terapiye yönlendirme, ebeveyn danışmanlığı, gerekirse ilaç tedavisi) oluşturur ve yönetir.
• 🛋️🧸 Klinik Psikolog / Terapist: Çocuğa bireysel terapi (dürtü kontrolü, problem çözme, sosyal beceri, empati geliştirme üzerine çalışma) veya oyun terapisi uygulayabilir. Aileye ebeveynlik becerileri konusunda danışmanlık verebilir.
• 🏫 PDR Okul Psikolojik Danışmanı: Okulda yaşanan olaylarda durumu değerlendirmede, aile ve öğretmenle işbirliği yapmada ve gerektiğinde doğru uzmanlara yönlendirmede önemli bir rol oynar.

Ankara’da Çalma Davranışı ve Altta Yatan Nedenlere Yaklaşım (Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ)

Çocuklarda görülen çalma davranışı, basit bir hatadan ciddi bir davranış bozukluğunun belirtisine kadar farklı anlamlara gelebilir. Bu nedenle, davranışın altında yatan nedenlerin doğru bir şekilde anlaşılması ve uygun müdahalenin planlanması büyük önem taşır. Ankara Çocuk Psikiyatrisi Kliniği’nde Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ, çalma davranışı gibi endişe verici davranışlar sergileyen çocuk ve ergenlerin değerlendirilmesi konusunda uzmanlaşmış bir Çocuk ve Ergen Psikiyatristidir.

Klinikte yapılan değerlendirmede, sadece çalma davranışının kendisine değil, bu davranışın hangi koşullarda ortaya çıktığına, sıklığına, çocuğun gelişimsel düzeyine, dürtü kontrol becerilerine, ahlaki gelişimine, aile içi ilişkilere, arkadaşlık dinamiklerine ve olası eşlik eden ruhsal veya nörogelişimsel bozukluklara (özellikle DEHB, Karşıt Olma Karşı Gelme Bozukluğu, Davranış Bozukluğu) bütüncül bir bakış açısıyla yaklaşılır.

Değerlendirme sonucunda Doç. Dr. Öz, aileye durum hakkında açık ve anlaşılır bilgi verir ve bir yol haritası çizer. Bu plan genellikle şunları içerir:

• Ebeveyn Danışmanlığı: Aileye çocuğa nasıl yaklaşacakları, sınırları nasıl koyacakları ve olumlu davranışları nasıl destekleyecekleri konusunda rehberlik edilir.
• Terapi Yönlendirmesi: Gerekli görülürse, çocuğun ihtiyacına uygun (bireysel terapi, oyun terapisi, aile terapisi) yetkin terapistlere yönlendirme yapılır.
• Altta Yatan Bozukluğun Tedavisi: Eğer çalma davranışı DEHB, KOKGB veya başka bir bozukluğun belirtisi ise, bu temel soruna yönelik tedavi (ilaç ve/veya terapi) planlanır.

Çocuğunuzun tekrarlayan çalma davranışları sizi endişelendiriyorsa ve ne yapacağınızı bilemiyorsanız, kliniğimizde yapılacak kapsamlı bir değerlendirme ile bu davranışın altında yatan nedenleri anlayabilir ve sorunun çözümü için etkili bir yol haritası çizebiliriz.

Çocuğunuzun bir arkadaşının eşyasını çalması kuşkusuz üzücü ve endişe verici bir durumdur. Ancak bu, onun “kötü” veya “umutsuz vaka” olduğu anlamına gelmez. ❤️ understanding > judgment Önemli olan, sakin kalarak durumu anlamaya çalışmak, çocuğunuza doğruyu ve yanlışı öğretmek, sorumluluk almasına yardımcı olmak ve ona sevgiyle rehberlik etmektir. 👍 guidance Tek seferlik olaylar genellikle doğru ebeveyn yaklaşımlarıyla yönetilebilir. Ancak davranış tekrarlıyorsa veya daha büyük bir sorunun parçası gibi görünüyorsa, profesyonel yardım almaktan çekinmemek, hem çocuğunuzun sağlıklı gelişimi hem de gelecekte daha büyük sorunların önlenmesi açısından atılacak en doğru adımdır. ✅