Çocuğun Göz Teması Kurmaması

Gözler, iletişimin penceresidir. Özellikle çocuklar için göz teması kurmak, sosyal bağların oluşmasında, iletişimin gelişmesinde ve dünyayı anlamlandırmada önemli bir rol oynar. 👀 Bu nedenle, bir çocuğun göz teması kurmaktan kaçınması veya bunu sınırlı yapması, ebeveynlerde haklı bir endişeye yol açabilir. “Acaba bir sorun mu var?” sorusu akıllara gelebilir. Göz teması kurmamanın her zaman ciddi bir probleme işaret etmediğini belirtmekle birlikte, bu durumun dikkatle gözlemlenmesi ve altında yatan nedenlerin araştırılması önemlidir. Peki, çocuğunuz neden göz teması kurmuyor olabilir ve ne zaman bir uzmandan yardım almalısınız?

Göz Teması Neden Önemlidir?

Göz teması, insan iletişiminin temel taşlarından biridir ve çocuk gelişiminde birçok kritik işleve sahiptir:

• Sosyal Bağ Kurma: Bebeklikten itibaren anne-baba ve bebek arasındaki göz teması, güvenli bağlanmanın gelişmesine yardımcı olur. 🤱
• Sözel Olmayan İletişim: Karşımızdaki kişiye dikkatimizi verdiğimizi, onu dinlediğimizi ve anladığımızı gösteren güçlü bir işarettir. Duyguları yansıtır.
• Öğrenme ve Gelişim: Bebekler ve çocuklar, başkalarının göz hareketlerini takip ederek ve yüz ifadelerini okuyarak sosyal ipuçlarını öğrenirler, dil gelişimleri desteklenir.
• Dikkat ve Odaklanma: Göz teması, dikkatin belirli bir kişi veya konu üzerinde yoğunlaştığını gösterir.

Çocuklar Neden Göz Temasından Kaçınabilir? Olası Nedenler

Bir çocuğun göz teması kurmaktan kaçınmasının veya bunu sınırlı yapmasının pek çok farklı nedeni olabilir:

• Gelişimsel Farklılıklar:
  • 🧩 Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB): Göz temasından kaçınma veya göz temasını kısa, anlık kurma, OSB’nin temel sosyal iletişim zorluklarından biridir. OSB’li bireyler için göz teması rahatsız edici veya kafa karıştırıcı olabilir. Ancak unutulmamalıdır ki, göz teması kurmamak tek başına OSB tanısı koydurmaz; diğer iletişimsel ve davranışsal belirtilerin de eşlik etmesi gerekir.
  • Sosyal (Pragmatik) İletişim Bozukluğu: Dil bilgisi veya kelime dağarcığı iyi olsa bile, dili sosyal bağlamda uygun kullanma (sohbet etme, sıra alma, imaları anlama) ve sözel olmayan ipuçlarını (göz teması dahil) yorumlama konusunda zorluk yaşama durumudur.
• Mizaç ve Kişilik Özellikleri:
  • 😊 Utangaçlık/Çekingenlik: Bazı çocuklar doğuştan daha içe dönük ve utangaç olabilirler. Özellikle tanımadıkları kişilerle veya kalabalık ortamlarda göz teması kurmaktan çekinebilirler. Bu durum genellikle geçicidir ve çocuk ortama alıştıkça azalır.
  • 😟 Sosyal Kaygı: Bazı çocuklar için göz teması kurmak, değerlendirilme veya yargılanma korkusu nedeniyle yoğun bir kaygıya neden olabilir.
• Duyusal Hassasiyetler:
  • ✨ Göz teması, bazı çocuklar için (özellikle OSB’li bireylerde sık görülür) görsel olarak aşırı uyarıcı veya rahatsız edici olabilir. Bu nedenle bilinçli veya bilinçsiz olarak kaçınabilirler.
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB):
  • 🤸 DEHB’li çocuklar dikkatlerini uzun süre bir noktada toplamakta zorlandıkları için göz temasını sürdürmekte güçlük çekebilirler. Amaçları kaçınmak olmasa da dikkatleri kolayca dağılabilir.
• Görme Problemleri:
  • 👓 Çocuğun net görememesi veya başka bir göz sağlığı sorunu olması, göz teması kurmasını engelleyebilir. Bu olasılık mutlaka bir göz doktoru tarafından değerlendirilmelidir.
• Travma veya Olumsuz Deneyimler:
  • Nadir de olsa, geçmişte yaşanan olumsuz veya travmatik olaylar çocuğun insanlara karşı güvensizlik duymasına ve göz teması gibi yakınlık belirten davranışlardan kaçınmasına neden olabilir.
• Kültürel Faktörler:
  • Bazı kültürlerde doğrudan ve uzun süreli göz teması kurmak saygısızlık olarak algılanabilir. Ancak bu durum genellikle küçük çocuklar için birincil neden değildir.

Ebeveynler Nelere Dikkat Etmeli?

Çocuğunuzun göz teması kurmamasıyla ilgili endişeleriniz varsa, durumu daha iyi anlamak için şu soruları kendinize sorabilirsiniz:

• 🗓️ Ne Zamandan Beri Var? Bu durum bebekliğinden beri mi var, yoksa sonradan mı ortaya çıktı?
• 🤔 Hangi Durumlarda Oluyor? Sadece yabancılarla mı, yoksa sizinle veya çok yakınlarıyla da mı göz teması kurmuyor? Konuşurken mi, dinlerken mi daha belirgin? Stresli olduğunda mı artıyor?
• 📋 Başka Belirtiler Var mı? Göz teması kurmamanın yanında;
  • İsmi söylendiğinde bakmama/tepki vermeme?
  • İşaret etme veya işaret edilen yere bakmama?
  • Konuşma gelişiminde gecikme veya farklılıklar?
  • Tekrarlayıcı hareketler (sallanma, el çırpma vb.)?
  • Rutinlere aşırı bağlılık?
  • Oyuncaklarla amacı dışında oynama?
  • Duyusal hassasiyetler (sese, dokunmaya vb.)?
  • Gelişimsel dönüm noktalarında (oturma, yürüme vb.) gecikmeler?
• 🧑‍🤝‍🧑 Sosyal İlgisi Nasıl? Diğer çocuklarla ilgileniyor mu? Onlarla oynamaya çalışıyor mu, yoksa genellikle yalnız mı kalmayı tercih ediyor?

Ne Zaman Uzmana Başvurmalı?

Aşağıdaki durumlarda bir uzmana (öncelikle Çocuk ve Ergen Psikiyatristi’ne) başvurmanız önemlidir:

• 👶 Bebeklik Dönemi: Bebeğiniz ilk birkaç ay içinde yüzleri takip etmiyor, sizinle göz teması kurmuyorsa.
• 🚩 Süreklilik ve Yaygınlık: Göz temasından kaçınma sürekli bir durumsa ve farklı ortamlar (ev, okul, park) ile farklı kişilerle (aile, akran, yabancı) tutarlı bir şekilde devam ediyorsa.
• ➕ Ek Belirtiler: Göz teması kurmamaya yukarıda “Ebeveynler Nelere Dikkat Etmeli?” başlığında listelenen diğer belirtilerden bir veya birkaçı eşlik ediyorsa (özellikle iletişim zorlukları, tekrarlayıcı davranışlar, isme tepkisizlik).
• ❌ Sosyal Kaçınma: Çocuğunuz genel olarak sosyal etkileşimlerden kaçınıyor ve kendi dünyasında gibi görünüyorsa.
• 👓 Görme Şüphesi: Görme ile ilgili bir sorundan şüpheleniyorsanız, öncelikle bir Göz Hastalıkları Uzmanına başvurun.
• ✅ Devam Eden Endişe: Gözlemleriniz sonucunda endişeleriniz devam ediyorsa, içinizin rahat etmesi ve olası bir sorunun erken tespiti için uzmana danışmak her zaman en doğrusudur.

Ankara’da Gelişimsel Değerlendirme: Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ

Çocuğunuzun göz teması kurmaması gibi gelişimsel bir endişeniz olduğunda, doğru teşhis ve yönlendirme için bir uzmana başvurmak kritik önem taşır. Ankara Çocuk Psikiyatrisi Kliniği’nde Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ, çocuk ve ergenlerdeki gelişimsel süreçleri ve olası farklılıkları değerlendirme konusunda geniş deneyime sahiptir.

Kliniğimizde, göz teması kurmama gibi belirtilerle başvuran çocuklar için şu adımlar izlenir:

• Detaylı Aile Görüşmesi: Çocuğun gelişim öyküsü, belirtilerin başlangıcı, şiddeti ve eşlik eden diğer durumlar hakkında aileden kapsamlı bilgi alınır.
• Oyun Temelli Gözlem: Çocuğun oyun sırasındaki davranışları, iletişim girişimleri, sosyal etkileşim biçimi ve göz teması kurma durumu uzman tarafından dikkatle gözlemlenir.
• Gelişimsel Testler: Gerekli görüldüğünde çocuğun yaşına uygun gelişimsel tarama ve değerlendirme testleri uygulanır.

Kliniğimizde Doç. Dr. Öz, göz teması kurmama gibi belirtilerin altında yatan nedenleri (Otizm Spektrum Bozukluğu, sosyal kaygı, gelişimsel gecikme veya başka bir durum) anlamak için bu detaylı değerlendirmeyi yaparak, çocuğun bireysel ihtiyaçlarına en uygun yaklaşımı belirler ve aileye gerekli rehberliği ve yönlendirmeleri yapar.

Çocuğun göz teması kurmaması, basit bir utangaçlıktan Otizm Spektrum Bozukluğu gibi daha karmaşık bir duruma kadar pek çok farklı nedenden kaynaklanabilir. Önemli olan, paniğe kapılmadan durumu dikkatle gözlemlemek, eşlik eden başka belirtiler olup olmadığına bakmak ve endişeleriniz devam ediyorsa vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmaktır. Erken farkındalık, doğru değerlendirme ve gerekliyse erken müdahale, çocuğunuzun sağlıklı gelişimi için atılacak en önemli adımlardır.