Otizm Konuşma Bozukluğu

Konuşma ve dil, çocuklarımızın dünyayı anlamaları, kendilerini ifade etmeleri ve sosyal ilişkiler kurmaları için en temel araçlardır. 🗣️ Bu nedenle, bir çocuğun konuşma ve dil gelişiminde beklenen adımları atmaması veya farklılıklar göstermesi, ebeveynler için önemli bir endişe kaynağı olabilir. Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan çocuklarda dil ve iletişim becerilerinde zorluklar oldukça sık görülür ve bu durum OSB’nin temel tanı kriterlerinden biridir. Ancak bu zorluklar her çocukta aynı şekilde ortaya çıkmaz; konuşmanın hiç gelişmemesinden, akıcı ama sosyal bağlama uygun olmayan bir konuşmaya kadar geniş bir yelpazede kendini gösterebilir. Bu farklılıkları anlamak ve doğru desteği sağlamak kritik önem taşır.

Otizm Spektrum Bozukluğunda Görülen Konuşma ve Dil Farklılıkları

OSB’li çocuklarda konuşma ve dil alanında gözlemlenebilen bazı yaygın özellikler şunlardır (Unutmayın, her OSB’li çocuk bu özelliklerin hepsini göstermez ve belirtilerin şiddeti çocuktan çocuğa değişir):

• 🚫🗣️ Konuşma Gecikmesi veya Yokluğu: En sık fark edilen durumlardan biridir. OSB’li çocuklar konuşmaya yaşıtlarından belirgin şekilde geç başlayabilirler. Bazı durumlarda ise konuşma hiç gelişmeyebilir (non-verbal otizm). Ancak konuşmanın olmaması, çocuğun iletişim kuramayacağı anlamına gelmez; alternatif iletişim yöntemleri kullanılabilir.
• 🔁 Ekolali (Ses/Kelime/Cümle Tekrarlama): Çocuğun duyduğu sesleri, kelimeleri veya cümleleri anında (anında ekolali) ya da bir süre sonra (gecikmeli ekolali) olduğu gibi tekrarlamasıdır. Bu tekrarlar bazen iletişim kurma çabası taşısa da (örneğin “Su ister misin?” sorusuna “Su ister misin?” diyerek yanıt verme), genellikle bağlam dışı veya anlamsız olabilir.
• 🤔 Zamirleri Ters Kullanma: Kendinden bahsederken “ben” yerine “sen” zamirini veya doğrudan kendi ismini kullanma eğilimi görülebilir (Örneğin, “Su istiyorum” yerine “Ahmet su istiyor” demek gibi).
• 🎶밋 Monoton veya Atipik Konuşma Tonu (Prozodi Farklılıkları): Konuşurken ses tonunu, vurguyu, hızını ve ritmini ayarlamada zorluk yaşayabilirler. Konuşmaları tekdüze, robot gibi, ifadesiz olabilir veya tam tersine aşırı inişli çıkışlı, şarkı söyler gibi bir tonda olabilir.
• 🧱 Kalıp İfadeler ve Cümleler: Belirli cümleleri, tekerlemeleri veya reklamlardan/çizgi filmlerden duydukları kalıpları sık sık ve durumla ilgisiz bir şekilde tekrar edebilirler.
• ❓ Alıcı Dil Zorlukları: Söylenenleri anlama, yönergeleri takip etme, soruları yanıtlama, soyut kavramları (zaman, duygu ifadeleri vb.) veya mecazi dili anlama konusunda güçlük çekebilirler.
• 💬 İfade Edici Dil Zorlukları: Duygularını, düşüncelerini veya ihtiyaçlarını kelimelerle ifade etmekte, doğru kelimeleri bulmakta, yaşına uygun cümleler kurmakta zorlanabilirler.
• ⭐😉 Pragmatik Dil Zorlukları (Dilin Sosyal Kullanımı): Bu, OSB’de en sık görülen ve en ayırt edici dil zorluklarından biridir. Çocuk akıcı bir şekilde konuşabilse bile, dili sosyal etkileşim içinde uygun ve etkili bir şekilde kullanmakta zorlanır:
  • Sohbet başlatma, konuyu sürdürme ve sonlandırmada güçlük.
  • Karşılıklı konuşmada sıra alma becerisinde zayıflık.
  • Konuşurken konudan konuya atlama veya sürekli kendi sınırlı ilgi alanlarından bahsetme.
  • Esprileri, imaları, deyimleri veya soyut ifadeleri anlamakta zorlanma.
  • Karşısındaki kişinin ilgisini, sıkıldığını veya anlamadığını fark edememe.
  • Duruma uygun olmayan ifadeler kullanma.

Konuşma Gecikmesi Her Zaman Otizm midir?

Hayır. Çocuğunuzun konuşması gecikmişse veya dil gelişiminde sorunlar varsa, bu durumun tek nedeni OSB değildir. Konuşma gecikmesine yol açabilecek başka durumlar da vardır:

• İşitme kaybı
• Zihinsel yetersizlik
• Belirli genetik sendromlar
• Yetersiz çevresel uyaran
• Gecikmiş Dil ve Konuşma Bozukluğu (Özgül Dil Bozukluğu): Zeka düzeyi normal olan ve başka bir gelişimsel sorunu olmayan çocuklarda görülen, dilin alıcı veya ifade edici boyutlarında yaşanan belirgin zorluklardır.

Ayırıcı tanıyı yapmak çok önemlidir. OSB’deki dil sorunları genellikle sosyal iletişimdeki diğer zorluklarla (göz teması kurmama, jest ve mimikleri kullanmama, ortak dikkat eksikliği, sosyal karşılık vermede zorluk vb.) ve sınırlı/tekrarlayıcı davranışlarla birlikte görülür. Doğru tanıyı ancak bir uzman (Çocuk ve Ergen Psikiyatristi) koyabilir.

Destek ve Müdahale: Dil ve Konuşma Terapisi

OSB’li çocukların iletişim becerilerini geliştirmede Dil ve Konuşma Terapisi hayati bir rol oynar. 🗣️➡️👍 Bu alanda uzmanlaşmış terapistler, çocuğun bireysel ihtiyaçlarına göre bir program oluştururlar. Terapinin başlıca hedefleri şunlar olabilir:

• Alıcı dil becerilerini (anlama, yönerge takip etme) geliştirmek.
• İfade edici dil becerilerini (kelime dağarcığı, cümle kurma) artırmak.
• Konuşması olmayan veya çok sınırlı olan çocuklar için Alternatif ve Destekleyici İletişim (ADİ) yöntemlerini öğretmek ve kullanmalarını sağlamak (Örn: İşaret dili, resim değiş-tokuşuna dayalı iletişim sistemi – PECS, iletişim tabletleri/cihazları). 🖼️📱
• Ekolaliyi azaltmak ve tekrarlanan ifadeleri daha işlevsel iletişim biçimlerine dönüştürmek.
• Pragmatik dil becerileri (sohbet etme, soru sorma, sıra alma, konuya uygun konuşma) üzerine çalışmak.
• Ses tonu, vurgu gibi konuşmanın prozodik yönlerini geliştirmek.

Dil ve konuşma terapisine mümkün olduğunca erken başlamak ve terapinin yoğun ve tutarlı olması önemlidir. Ayrıca, terapide öğrenilen becerilerin günlük yaşama (ev, okul) aktarılması için ailenin sürece aktif katılımı ve terapistle işbirliği yapması kritiktir. 👨‍👩‍👧‍👦

Ankara’da Dil ve İletişim Zorluklarının Değerlendirilmesi: Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ

Çocuğunuzun konuşma ve dil gelişiminde bir gecikme veya farklılık gözlemliyorsanız, altta yatan nedeni anlamak ve doğru yönlendirmeyi almak için mutlaka bir Çocuk ve Ergen Psikiyatristine başvurmalısınız. Ankara Çocuk Psikiyatrisi Kliniği’nde Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ, çocuklarda görülen dil ve konuşma sorunlarının Otizm Spektrum Bozukluğu veya diğer gelişimsel/ruhsal durumlarla ilişkisini ayırt etme konusunda geniş bir deneyime sahiptir.

Kliniğimizde yapılan kapsamlı değerlendirme ile:

• Çocuğun detaylı gelişim öyküsü alınır.
• İletişim becerileri ve davranışları gözlemlenir.
• Gerekli gelişimsel testler ve OSB değerlendirme araçları kullanılır.
• Çocuğun bireysel iletişim profili (güçlü ve zayıf yönleri) belirlenir.

Bu değerlendirme sonucunda, Doç. Dr. Öz, çocuğunuzun konuşma ve dil gelişimindeki zorlukların nedenini anlamak, OSB ve diğer olasılıkları değerlendirmek ve en etkili müdahale (Dil ve Konuşma Terapisi, Özel Eğitim, Ergoterapi vb.) için sizi doğru uzmanlara yönlendirmek üzere kapsamlı bir değerlendirme ve rehberlik sunar. Gerekli durumlarda, alanında deneyimli dil ve konuşma terapistleri ile işbirliği içinde tedavi süreci planlanır ve takip edilir.

Otizm Spektrum Bozukluğu’nda konuşma ve dil alanındaki zorluklar yaygındır ancak uygun destekle aşılabilecek engellerdir. Her çocuğun iletişim potansiyeli farklıdır ve konuşma olmasa bile alternatif iletişim yöntemleriyle her çocuğun kendini ifade etmesi mümkündür. Erken tanı, doğru ve zamanında başlayan Dil ve Konuşma Terapisi, diğer destekleyici müdahaleler ve en önemlisi sabırlı ve destekleyici bir aile ortamı ile OSB’li çocukların iletişim becerilerinde anlamlı ilerlemeler kaydedilebilir. Çocuğunuzun dil gelişimiyle ilgili endişeleriniz varsa, vakit kaybetmeden uzman görüşü almak en doğrusudur.