Otizm Sese Tepki Verme

Çevremizdeki sesler dünyayı algılamamızda ve iletişim kurmamızda temel bir rol oynar. Çocuklar için seslere tepki vermek, özellikle de kendi ismine dönüp bakmak, sağlıklı gelişimin ve sosyal etkileşimin önemli bir parçasıdır. 👂 Ancak bazı çocuklar seslere beklenenden farklı tepkiler verebilirler; kimi zaman sesleri duymazdan gelirken, kimi zaman en ufak sese aşırı tepki gösterebilirler. Bu durum, ebeveynlerde “Acaba çocuğumun işitmesinde mi bir sorun var?” veya “Bu otizm belirtisi olabilir mi?” gibi endişelere yol açabilir. Otizm Spektrum Bozukluğu’nda (OSB) sese yönelik farklı tepkiler sıkça görülse de, bu durumun başka nedenleri de olabilir.

Çocuklar Seslere Nasıl Tepki Verir? (Tipik Gelişim)

Sağlıklı işiten ve tipik gelişim gösteren çocuklarda seslere tepki verme becerisi aşamalı olarak gelişir:

• Yenidoğan: Ani ve yüksek seslere irkilerek, sıçrayarak veya ağlayarak tepki verirler.
• İlk Birkaç Ay: Sesin geldiği yöne doğru başlarını çevirmeye başlarlar. Annenin veya babanın sesi gibi tanıdık ve sakinleştirici seslere ilgi gösterirler.
• 6-10 Ay: Artık kendi isimlerini tanımaya başlarlar. İsmi söylendiğinde genellikle sesin geldiği yöne dönerler, bakarlar veya bir tepki (gülümseme, ses çıkarma vb.) verirler.
• 1 Yaş ve Sonrası: Konuşma seslerine daha fazla ilgi gösterirler, basit komutları anlarlar ve sesleri taklit etmeye çalışırlar.

Otizm Spektrum Bozukluğunda Sese Tepkide Görülen Farklılıklar

Otizm Spektrum Bozukluğu olan çocuklarda sese tepki verme biçimleri çok çeşitli olabilir ve bu durum her çocukta farklılık gösterebilir. En sık rastlanan bazı durumlar şunlardır:

• 🗣️❓ İsme Tepkisizlik veya Gecikmeli Tepki: Bu, OSB’nin en dikkat çekici erken belirtilerinden biri olabilir. Çocuk, ismi defalarca söylense bile sanki duymuyormuş gibi davranabilir veya ancak çok sayıda tekrardan sonra kısa bir anlığına bakabilir. Bu durum, çocuğun sosyal ipuçlarına veya konuşma seslerine olan ilgisinin azlığından kaynaklanabilir.
• 🙉💥 İşitsel Hipersensitivite (Aşırı Duyarlılık): OSB’li birçok çocuk belirli seslere karşı aşırı hassastır. Elektrik süpürgesi, saç kurutma makinesi, sifon sesi, alkış, ani yüksek sesler, kalabalık ortam gürültüsü gibi sesler onlarda yoğun bir rahatsızlık, korku veya acı hissi yaratabilir. Bu durumda kulaklarını kapatma, ağlama, ortamdan kaçma gibi tepkiler görülebilir.
• 🎶📺 İşitsel Hiposensitivite (Az Duyarlılık): Bazı OSB’li çocuklar ise tam tersine, belirli seslere (konuşma sesleri, kendi isimleri dahil) karşı oldukça tepkisiz olabilirler. Ancak ilgilerini çeken bazı çevresel seslere (örneğin sevdikleri bir reklamın müziği, çizgi film jeneriği, dönen bir nesnenin sesi) karşı aşırı bir ilgi veya odaklanma gösterebilirler.
• 🤔 Seçici İşitme Gibi Görünen Durum: Çocuk bazen duyup bazen duymuyormuş gibi davranabilir. Özellikle sosyal içerikli sesleri (çağrılma, soru sorma) duymazdan gelirken, kendi ilgi alanına giren veya hoşuna giden bir sesi uzaktan bile duyup yönelebilir.
• 💧⚙️ Seslere Karşı Olağandışı İlgi: Bazı sesler (su sesi, çamaşır makinesi sesi, belirli müzikler veya tekrarlayan sesler) OSB’li çocukların aşırı ilgisini çekebilir ve bu sesleri tekrar tekrar dinlemek isteyebilirler.

İlk Adım: İşitme Kaybını Dışlamak!

Çocuğunuzun seslere tepkisizliği veya farklı tepkileri sizi endişelendiriyorsa, atmanız gereken ilk ve en önemli adım, çocuğunuzun işitmesinde bir sorun olup olmadığını kontrol etmektir. 🩺 İsmi söylendiğinde bakmayan veya bazı sesleri duymuyor gibi görünen bir çocuğun öncelikle işitme kaybı açısından değerlendirilmesi şarttır.

Bu nedenle, herhangi bir gelişimsel tanıdan (OSB dahil) şüphelenmeden önce mutlaka bir Kulak Burun Boğaz (KBB) Hastalıkları Uzmanına ve bir Odyoloji uzmanına başvurarak çocuğunuzun işitme testlerinin (yaşına uygun yöntemlerle) yapılmasını sağlamalısınız. Eğer bir işitme kaybı varsa, sese tepkisizliğin nedeni bu olabilir ve tedavi/müdahale buna göre planlanmalıdır. İşitme kaybı dışlanmadan yapılan gelişimsel değerlendirmeler yanıltıcı olabilir.

Ebeveynler Nelere Dikkat Etmeli? Gözlemleriniz Önemli!

İşitme testleri normalse ancak çocuğunuzun seslere tepkisi hala size farklı geliyorsa, aşağıdaki noktaları gözlemlemek durumu anlamanıza yardımcı olabilir:

• 📋 Hangi Seslere Nasıl Tepki? Konuşma seslerine mi, müziğe mi, ani gürültülere mi, kendi ismine mi farklı tepki veriyor? Tepkisi korku mu, ilgisizlik mi, aşırı ilgi mi?
• ❓ İsme Tepki Sıklığı: İsmi söylendiğinde ne kadar sıklıkla bakıyor veya tepki veriyor? (Hiç / Nadiren / Sadece istediği zaman / Genellikle / Her zaman)
• 🌍 Ortam Farkı: Bu tepkiler belirli ortamlarda (kalabalık, sessiz, ev, dışarısı) daha mı belirginleşiyor?
• ➕ Eşlik Eden Belirtiler: Sese tepki farklılıklarının yanı sıra göz teması kurmama, iletişimde zorluklar, gecikmiş konuşma, tekrarlayıcı davranışlar, sınırlı ilgi alanları gibi başka belirtiler de fark ediyor musunuz?

Ne Zaman Uzmana Başvurmalı?

İşitme testleri normal sonuçlandıysa ve aşağıdaki durumlar mevcutsa, bir Çocuk ve Ergen Psikiyatristine başvurarak gelişimsel bir değerlendirme yapılması önerilir:

• 🚩 İsme Tutarsız Tepki: Özellikle 1 yaşını geçmiş olmasına rağmen ismi söylendiğinde hala tutarlı bir şekilde bakmıyorsa veya tepki vermiyorsa.
• 🔇 Konuşmaya İlgisizlik: Genel olarak konuşma seslerine, sosyal etkileşim çağrılarına ilgisiz görünüyorsa.
• 🙉 Aşırı Duyarlılık: Belirli seslere karşı aşırı tepkiler (kulak kapatma, ağlama, öfke nöbetleri) gösteriyor ve bu durum çocuğun ve ailenin günlük yaşamını (bazı yerlere gidememe, sosyal etkinliklere katılamama vb.) olumsuz etkiliyorsa.
• 🧩 Diğer Şüpheler: Sese tepki farklılıklarına ek olarak Otizm Spektrum Bozukluğu’nu düşündürebilecek başka belirtiler de gözlemliyorsanız.
• ✅ Devam Eden Endişe: Gözlemleriniz sonucunda çocuğunuzun gelişimiyle ilgili endişeleriniz devam ediyorsa.

Ankara’da Sese Yönelik Farklı Tepkilerin Değerlendirilmesi: Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ

Çocukların seslere verdiği atipik tepkilerin altında yatan nedenleri doğru bir şekilde anlamak ve ayırt etmek (OSB mi, Duyusal İşlemleme Bozukluğu mu, Kaygı mı, DEHB mi, yoksa başka bir durum mu?) uzmanlık gerektiren bir süreçtir. Ankara Çocuk Psikiyatrisi Kliniği’nde Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ, işitme kaybı olasılığı dışlandıktan sonra, çocuğun sese tepki verme biçimini ve bunun altında yatan nedenleri gelişimsel bağlamda değerlendirme konusunda deneyimlidir.

Kliniğimizde yapılan kapsamlı değerlendirme şunları içerir:

• Detaylı aile öyküsü (belirtilerin başlangıcı, şiddeti, eşlik eden durumlar).
• Çocuğun oyun sırasındaki davranışlarının, iletişiminin ve sese tepkilerinin gözlemlenmesi.
• Gerekli standart gelişimsel testlerin ve OSB tarama/tanı ölçeklerinin uygulanması.
• Çocuğun duyusal profilinin (işitsel hassasiyetler dahil) değerlendirilmesi.

Bu değerlendirme sonucunda, çocuğun sese yönelik farklı tepkilerinin nedenleri daha net anlaşılır. Kliniğimizde Doç. Dr. Öz, çocuğunuzun seslere verdiği tepkilerin nedenlerini anlamak ve bunun Otizm Spektrumu veya diğer durumlarla ilişkisini değerlendirmek için kapsamlı bir uzmanlık sunmakta, doğru tanıya ulaşarak en uygun destek (gerekirse ergoterapi/duyusal bütünleme, özel eğitim, davranışsal yaklaşımlar vb.) için aileye rehberlik etmektedir.

Çocuğunuzun seslere verdiği tepkilerdeki farklılıklar endişe verici olabilir, ancak doğru adımları atarak durumu netleştirebilirsiniz. Unutmayın, ilk adım her zaman işitme kontrolüdür. İşitme sorunu yoksa ve çocuğunuzun sese tepkileri (isme tepkisizlik, aşırı duyarlılık vb.) devam ediyorsa, altta yatan nedeni anlamak ve doğru desteği planlamak için bir Çocuk ve Ergen Psikiyatristine başvurmak en doğru yaklaşımdır. Erken ve doğru değerlendirme, çocuğunuzun ihtiyaçlarına uygun yardımı almasını sağlamanın anahtarıdır.