Oyun Terapisi

Yetişkinler olarak dertlerimizi, sıkıntılarımızı veya sevinçlerimizi genellikle kelimelerle ifade ederiz. Bir terapistle konuşarak sorunlarımızın kökenine iner, duygularımızı anlar ve çözüm yolları ararız. Peki ya çocuklar? Özellikle henüz duygularını ve düşüncelerini karmaşık cümlelerle ifade edemeyen küçük çocuklar için durum farklıdır. Onların dünyasında kelimelerin yerini genellikle oyun alır. Oyun, çocukların doğal dilidir; kendilerini ifade etmelerinin, dünyayı anlamalarının, korkularıyla yüzleşmelerinin ve yaşadıkları deneyimleri işlemelerinin en temel yoludur. 🧸🗣️❤️

İşte Oyun Terapisi, tam da bu gerçekten yola çıkarak, oyunun ve oyuncakların terapötik gücünü kullanan, çocukların duygusal, sosyal ve davranışsal zorluklarının üstesinden gelmelerine yardımcı olmak için tasarlanmış özel bir psikoterapi yöntemidir. Oyun terapisi, çocuğun “sorunlu” olduğunun bir işareti veya bir ceza değil, tam tersine onun iç dünyasını anlamak, ona destek olmak ve sağlıklı gelişimini desteklemek için sunulan güvenli, kabul edici ve iyileştirici bir alandır.

Neden Oyun? Oyun Terapisinin Temel Mantığı

“Oyun çocuğun işidir” sözü, oyunun çocuğun hayatındaki merkezi önemini vurgular. Oyun sadece boş zaman aktivitesi değildir; çocuğun:

• Öğrenmesini ve Keşfetmesini Sağlar: Yeni beceriler dener, problem çözer, neden-sonuç ilişkilerini anlar. learning through play
• Duygularını İfade Etmesini Sağlar: Kelimelerle anlatamadığı korkularını, öfkesini, üzüntüsünü veya sevincini oyunlarındaki karakterler veya senaryolar aracılığıyla dışa vurur. symbolic expression
• Deneyimlerini İşlemesini Sağlar: Yaşadığı zorlayıcı veya travmatik olayları (hastalık, kayıp, aile içi çatışma vb.) oyunlarında tekrar canlandırarak anlamlandırmaya ve kontrol etmeye çalışır. processing difficult experiences
• Sosyal Becerilerini Geliştirmesini Sağlar: Paylaşmayı, sıra beklemeyi, işbirliği yapmayı, kurallara uymayı ve çatışmaları çözmeyi oyun ortamında öğrenir. social skills development
• Rahatlamasını ve Stres Atmasını Sağlar: Oyun, çocuğun birikmiş enerjisini atmasına, rahatlamasına ve keyif almasına olanak tanır. emotional release

Oyun terapisinde terapist, çocuğun seçtiği oyunları ve oyuncaklarla kurduğu ilişkiyi dikkatle gözlemler ve anlamaya çalışır. Çocuğun oyunundaki temalar, tekrarlayan davranışlar, seçtiği oyuncaklar onun iç dünyası, ihtiyaçları ve çatışmaları hakkında değerli ipuçları verir. Terapist, çocuğa yargısız, kabul edici, empatik ve güvenli bir ortam sunarak, onun kendini özgürce ifade etmesine ve kendi iyileşme kaynaklarını harekete geçirmesine olanak tanır. safe & accepting space

Oyun Terapisinin Hedefleri Nelerdir?

Oyun terapisi, çocuğun yaşadığı zorluğa bağlı olarak farklı hedeflere yönelik olabilir. Genel hedefler şunlardır:

• Çocuğun duygularını (öfke, korku, üzüntü, kaygı) tanımasına, kabul etmesine ve sağlıklı yollarla ifade etmesine yardımcı olmak. emotional expression & regulation
• Travmatik veya zorlayıcı yaşam olaylarını (kayıp, boşanma, istismar, hastalık vb.) güvenli bir ortamda işlemesine ve anlamlandırmasına destek olmak.
• Stresle, kaygıyla ve hayal kırıklıklarıyla başa çıkmak için yeni ve etkili başa çıkma becerileri geliştirmek. coping skills
• Sosyal becerilerini (arkadaşlık kurma, iletişim, işbirliği, empati) geliştirmek. social skills
• Kendine olan güvenini ve olumlu benlik algısını artırmak. self-esteem boost
• Problem çözme yeteneğini güçlendirmek.
• Özellikle aile katılımıyla yürütülen terapilerde ebeveyn-çocuk ilişkisini ve güvenli bağlanmayı güçlendirmek. strengthening attachment
• Saldırganlık, karşı gelme, içe kapanma gibi problem davranışların azalmasına yardımcı olmak. reducing problem behaviors

Oyun Terapisi Odası ve Materyalleri: Çocukların Dünyası 🎨🧸🏠

Oyun terapisi genellikle çocuğun kendini rahat ve özgür hissedeceği, özel olarak düzenlenmiş bir odada yapılır. Bu odada, çocuğun iç dünyasını ve deneyimlerini farklı yollarla ifade etmesine olanak tanıyan çeşitli oyuncaklar ve materyaller bulunur:

• sand tray miniatures Kum Tepsisi ve Minyatür Figürler: Çocukların kum üzerinde minyatür oyuncaklarla (insanlar, hayvanlar, evler, ağaçlar, fantastik figürler vb.) kendi dünyalarını kurarak bilinçdışı çatışmalarını, ilişkilerini ve duygularını sembolik olarak ifade etmelerini sağlar.
• dolls puppets family figures Bebekler, Kuklalar, Oyun Evi ve Aile Figürleri: Aile içi dinamikleri, ilişkileri, rolleri, korkuları veya istekleri canlandırmak için kullanılır.
• art supplies clay paint Sanat Malzemeleri: Resim kalemleri, boyalar, kil, oyun hamuru, parmak boyası gibi malzemelerle çocuklar duygularını ve düşüncelerini sözel olmayan, yaratıcı yollarla dışa vurabilirler.
• building blocks Bloklar, Legolar ve Yapı Oyuncakları: İnşa etme, düzenleme veya yıkma yoluyla kontrol, güç, düzen ihtiyacı veya yıkıcılık gibi temaların ifade edilmesine olanak tanır.
• costumes dress-up Kostümler, Maskeler ve Rol Yapma Malzemeleri: Farklı karakterlere veya rollere bürünerek farklı duyguları deneyimleme, güçlenme veya çatışmaları canlandırma imkanı verir.
• toy medical kit Tıbbi Malzemeler (Oyuncak): Hastalık, hastaneye yatış, ameliyat veya doktor korkularıyla ilgili kaygıları oyun yoluyla çalışmak için kullanılır.
• safe aggression release toys (used cautiously) Agresif Duyguları İfade Oyuncakları: Bazı terapi yaklaşımlarında, öfke gibi güçlü duyguları güvenli bir şekilde boşaltmak için yumruk torbası, sünger kılıçlar veya vurulabilen oyuncaklar gibi materyaller kontrollü bir şekilde kullanılabilir (ancak bu, terapistin yaklaşımına ve çocuğun ihtiyacına göre değişir).

Terapist, çocuğun hangi oyuncakları seçtiğini, onlarla nasıl oynadığını, oyunundaki temaları ve oyun sırasındaki duygusal ifadelerini dikkatle gözlemler ve çocuğun oyununa eşlik eder.

Farklı Oyun Terapisi Yaklaşımları

Oyun terapisi tek bir yöntemden ibaret değildir. Farklı teorik temellere dayanan çeşitli yaklaşımlar bulunur:

• non-directive child-centered Yönlendirmesiz / Çocuk Merkezli Oyun Terapisi: Bu yaklaşımda terapist tamamen pasif bir gözlemci ve yansıtıcıdır. Çocuğun oyunu kendi içsel dünyası doğrultusunda, tamamen özgürce yönlendirmesine izin verilir. Terapist koşulsuz kabul, empati ve saydamlıkla çocuğun duygularını ve davranışlarını ona geri yansıtır. Çocuğun kendi kendini iyileştirme potansiyeline güvenir.
• directive structured Yönlendirmeli Oyun Terapisi: Terapist daha aktif bir rol üstlenir. Çocuğun belirli terapötik hedeflere ulaşmasına yardımcı olmak için belirli oyunları, aktiviteleri veya materyalleri seçer ve süreci daha fazla yapılandırır. Örneğin, kaygıyla başa çıkma oyunu, sosyal beceri oyunu gibi. BDT temelli oyun terapisi bu gruba girer.
• attachment-focused Theraplay Theraplay: Ebeveyn-çocuk arasındaki güvenli bağlanmayı ve sağlıklı etkileşimi artırmaya odaklanan, yapılandırılmış, neşeli, fiziksel temas içeren oyunsu aktivitelerden oluşur. Genellikle terapist ebeveyn ve çocukla birlikte çalışır.
• Filial Therapy (parent training) Filial Terapi: Terapist doğrudan çocukla çalışmak yerine, ebeveynlere temel çocuk merkezli oyun terapisi becerilerini öğretir. Ebeveynler evde çocuklarıyla düzenli olarak özel oyun saatleri yaparak hem çocuklarının duygusal ihtiyaçlarını karşılarlar hem de ilişkilerini güçlendirirler.
• Sandplay Therapy Kum Tepsisi Terapisi: Hem çocuklarla hem yetişkinlerle kullanılan, kum tepsisi ve minyatürler aracılığıyla bilinçdışı süreçlerin ifade edildiği ve işlendiği derinlemesine bir terapi yöntemidir.

Oyun Terapisi Kimler İçin Uygundur?

Oyun terapisi genellikle 3 ila 12 yaş arasındaki çocuklar için en uygun ve etkili yöntem olarak kabul edilir. Çünkü bu yaş grubundaki çocuklar için oyun, en doğal ifade ve iletişim biçimidir. Ancak özel durumlarda daha küçük çocuklarda (ebeveyn katılımıyla) veya iletişim güçlüğü yaşayan bazı ergenlerde bile uyarlanarak kullanılabilir.

Oyun terapisi şu gibi durumlarda fayda sağlayabilir:

• Kaygı, korkular, fobiler
• Depresyon, üzüntü, içe kapanma
• Öfke sorunları, saldırganlık, davranış problemleri
• Travma (kayıp, boşanma, istismar, kaza, hastalık vb.) sonrası stres belirtileri
• Sosyal beceri eksiklikleri, arkadaşlık sorunları, utangaçlık
• Okula uyum sorunları, okul reddi
• DEHB veya OSB’li çocuklarda duygusal düzenleme ve sosyal beceri desteği
• Özgüven sorunları
• Tuvalet eğitimi sorunları (tıbbi nedenler dışlandıktan sonra)
• Kardeş kıskançlığı

Oyun Terapisinde Ailenin Rolü ve Süreç 👨‍👩‍👧‍👦 involvement

Çocuk tek başına terapiye gelse bile, ailenin süreçteki rolü ve işbirliği hayati önem taşır.

• assessment Değerlendirme: Terapi genellikle aile ile yapılan bir veya birkaç görüşmeyle başlar. Aile, çocuğun geçmişi, sorunun doğası ve beklentileri hakkında bilgi verir.
• parent consultations Ebeveyn Görüşmeleri: Terapist, çocuğun ilerlemesi, seanslarda gözlemledikleri ve evde yapılabilecekler hakkında konuşmak üzere düzenli aralıklarla ebeveynlerle görüşür. Bu görüşmeler, ebeveynlerin de kendi ebeveynlik becerilerini geliştirmelerine ve çocuklarını daha iyi anlamalarına yardımcı olur.
• home support Evde Destek: Terapide öğrenilen becerilerin ve kazanılan farkındalıkların ev ortamında da desteklenmesi ve tutarlı bir şekilde uygulanması terapinin etkinliğini artırır.
• patience Sabır ve Güven: Oyun terapisi sihirli bir değnek değildir; değişim zaman alabilir. Ailenin sürece güvenmesi, sabırlı olması ve terapistle işbirliği içinde olması önemlidir.

Oyun Terapistini Kimler Uygular? (Ankara Örneği ve Psikiyatrinin Rolü)

Oyun terapisi, çocuk ruh sağlığı ve gelişimi konusunda bilgi sahibi olmanın yanı sıra, oyun terapisi teknikleri ve teorisi konusunda özel, yapılandırılmış ve genellikle uzun süreli eğitimler almış ve süpervizyon sürecinden geçmiş ruh sağlığı uzmanları tarafından uygulanmalıdır. 🎓🧸✅

Bu uzmanlar genellikle Klinik Psikologlar veya Psikolojik Danışmanlardır. Oyun terapisi alanında uzmanlığını belgeleyen ulusal veya uluslararası sertifikalara (örneğin, RPT – Kayıtlı Oyun Terapisti) sahip olmak, terapistin yetkinliği açısından önemli bir göstergedir.

Peki Çocuk ve Ergen Psikiyatristlerinin Rolü Nedir? Psikiyatristler, çocuklarda görülen ruhsal, davranışsal ve gelişimsel sorunların tıbbi tanısını koyarlar. Kapsamlı bir değerlendirme yaparak sorunun altında yatan biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörleri anlamaya çalışırlar. Oyun terapisi gerektiğinde, genellikle kendileri uygulamak yerine (bu konuda özel eğitimleri yoksa), hastalarını ve ailelerini oyun terapisi konusunda yetkin ve deneyimli terapistlere yönlendirirler.

Ankara Çocuk Psikiyatrisi Kliniği’nde Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ, bir Çocuk ve Ergen Psikiyatristi olarak, çocuğun yaşadığı duygusal veya davranışsal sorunların kapsamlı değerlendirmesini yapar. Eğer değerlendirme sonucunda oyun terapisinin çocuk için uygun ve faydalı bir müdahale olacağına karar verirse, aileyi Ankara’daki oyun terapisi konusunda yetkin, eğitimli ve güvendiği terapistlere (klinik psikologlar vb.) yönlendirir. ➡️🧸🛋️(Child Play Therapist) Tedavi sürecini terapistle işbirliği içinde takip eder, ailenin süreçteki rolü konusunda rehberlik eder ve gerekirse altta yatan diğer sorunlar (örneğin DEHB veya kaygı için ilaç tedavisi) veya eşlik eden durumlar için ek müdahaleleri yönetir, yani tedavinin koordinasyonunu sağlar.

Oyun terapisi, kelimelerin yetersiz kaldığı yerde çocukların iç dünyalarına açılan sihirli bir kapıdır. Bu terapi yöntemi, çocukların en iyi bildikleri ve en rahat oldukları dil olan oyun aracılığıyla duygularını ifade etmelerine, zorluklarla başa çıkmayı öğrenmelerine ve ruhsal olarak iyileşmelerine olanak tanır. 💖✨ Eğer çocuğunuzun duygusal veya davranışsal olarak zorlandığını düşünüyorsanız, oyun terapisi onun kendini daha iyi hissetmesi, potansiyelini ortaya çıkarması ve daha mutlu bir çocukluk geçirmesi için güvenli, etkili ve destekleyici bir yol olabilir. ✅