Teknoloji Ve İnternet Bağımlılığı

İnternet; bilgiye ulaşmak, iletişim kurmak, eğitim almak, eğlenmek, sosyalleşmek için hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline geldi. 💻📱🌍 Günlük işlerimizi kolaylaştıran, dünyayı parmaklarımızın ucuna getiren bu teknoloji harikası, doğru kullanıldığında şüphesiz büyük faydalar sağlıyor. Ancak, madalyonun bir de diğer yüzü var: İnternet kullanımının kontrolümüzden çıktığı, gerçek hayatımızdaki sorumlulukları, ilişkileri ve sağlığımızı olumsuz etkilemeye başladığı durumlar… İşte bu noktada İnternet Bağımlılığı veya daha geniş bir terimle Problemli İnternet Kullanımı (PİK) kavramından bahsedebiliriz. addiction symbol⚠️

Her ne kadar İnternet Bağımlılığı, henüz majör tanı sınıflandırma sistemlerinde (DSM-5 gibi) resmi bir tanı kategorisi olarak (İnternet Oyun Oynama Bozukluğu’nun “İleri Araştırma Gerektiren Durumlar” bölümünde yer alması dışında) tam olarak yer almasa da, klinik gözlemler ve araştırmalar, kontrolsüz internet kullanımının tıpkı madde veya kumar bağımlılığı gibi ciddi bir davranışsal bağımlılık potansiyeli taşıdığını göstermektedir. Bu durumun belirtilerini tanımak, olası riskleri bilmek ve gerektiğinde yardım aramak, sanal dünyanın tuzaklarına düşmeden teknolojiden sağlıklı bir şekilde faydalanabilmek için büyük önem taşır.

İnternet Bağımlılığı (Problemli İnternet Kullanımı) Nedir? Belirtileri Nelerdir?

İnternet Bağımlılığı, kişinin internet kullanımını kontrol etme yeteneğini kaybetmesi, internette aşırı ve giderek artan sürelerde zaman geçirmesi ve bu durumun kişinin sosyal, akademik/mesleki, ailevi yaşamında ve psikolojik/fiziksel sağlığında belirgin bozulmalara yol açması olarak tanımlanabilir. Davranışsal bağımlılık kriterlerine benzer şekilde, şu belirtiler internet bağımlılığına işaret edebilir:

• 🤔💭💻 Zihinsel Meşguliyet: Kişi internette değilken bile sürekli olarak interneti, önceki veya bir sonraki online aktivitesini düşünür.
• ⏳⬆️ Tolerans Geliştirme: Başlangıçta yeterli gelen internet kullanım süresi artık aynı tatmini vermez, kişi istediği etkiyi (heyecan, rahatlama vb.) elde etmek için giderek daha fazla zamanı internet başında geçirme ihtiyacı duyar.
• 🚫🖱️ unable to stop Kontrol Kaybı: İnternet kullanım süresini azaltma veya tamamen bırakma yönünde tekrarlayan başarısız girişimlerde bulunur. Kullanımını kontrol etmekte zorlanır.
• 😠😟 offline anxiety Yoksunluk Belirtileri: İnternete erişimi engellendiğinde veya kullanım süresi kısıtlandığında kendini huzursuz, sinirli, kaygılı, gergin veya depresif hisseder.
• 📉📚🚿🚫 Sorumlulukları İhmal Etme: Aşırı internet kullanımı nedeniyle okul ödevlerini, iş sorumluluklarını, ev işlerini veya kişisel bakımını (uyku düzeni, beslenme, hijyen) aksatır veya ihmal eder.
• 🧑‍🤝‍🧑➡️👤💻 Sosyal Geri Çekilme: Gerçek hayattaki sosyal aktivitelerden, aile üyelerinden ve arkadaşlarından uzaklaşır, zamanının çoğunu yalnız başına internette geçirmeyi tercih eder, sanal ilişkileri gerçek ilişkilere yeğler.
• 🤥 hiding usage Kullanım Hakkında Yalan Söyleme: İnternette ne kadar zaman geçirdiği veya hangi sitelere girdiği/oyunları oynadığı konusunda ailesine, arkadaşlarına veya başkalarına yalan söyler veya durumu olduğundan hafif göstermeye çalışır.
• escape mechanism Kaçış Aracı Olarak Kullanma: Günlük hayatın stresinden, sorumluluklarından, yüzleşmek istemediği sorunlardan veya olumsuz duygulardan (üzüntü, kaygı, can sıkıntısı, yalnızlık) kaçmak için interneti bir sığınak olarak kullanır.
• consequences ignored Riskli Kullanıma Devam Etme: İnternet kullanımının yol açtığı belirgin olumsuz sonuçlara (kötü notlar, iş performansı düşüklüğü, ilişki sorunları, uyku bozuklukları vb.) rağmen aşırı kullanıma devam eder.

İnternet Bağımlılığı Neden Gelişir? Risk Faktörleri

İnternet bağımlılığının gelişiminde genellikle birden fazla faktör rol oynar:

• Psikolojik Faktörler:
  • underlying issues Eşlik Eden Ruhsal Sorunlar: İnternet bağımlılığı sıklıkla başka bir ruhsal sorunla birlikte görülür veya onun bir sonucu olabilir. Özellikle Depresyon, Anksiyete Bozuklukları (bilhassa Sosyal Fobi – kişi gerçek hayatta kuramadığı sosyal ilişkiyi internette arayabilir), Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB – dürtüsellik, dikkat sorunları, can sıkıntısına tahammülsüzlük), Otizm Spektrum Bozukluğu (sosyal zorluklar nedeniyle sanal dünyaya yönelme) gibi durumlar riski artırır. Kişi, bu sorunların yarattığı sıkıntıyı azaltmak veya onlardan kaçmak için internete yönelebilir.
  • personality traits Kişilik Özellikleri: Düşük benlik saygısı, kendine güvensizlik, utangaçlık, içe dönüklük, dürtüsellik, heyecan arayışı, yeniliklere aşırı açıklık gibi kişilik özellikleri riski artırabilir. Ayrıca zayıf problem çözme ve başa çıkma becerileri de etkili olabilir.
• Sosyal Faktörler:
  • loneliness lack of support Yetersiz Sosyal Destek ve Yalnızlık: Gerçek hayatta güçlü sosyal bağları olmayan, kendini yalnız veya dışlanmış hisseden kişiler, internet ortamında kabul görme ve sosyalleşme ihtiyacını gidermeye çalışabilir.
  • family issues Aile İçi Sorunlar: Aile içinde iletişim eksikliği, çatışmalar, ebeveynlerin yetersiz denetimi veya tam tersi aşırı kontrolcü tutumları da riski etkileyebilir.
• İnternetin Bağımlılık Yapıcı Özellikleri:
  • easy access anonymity Kolay Erişim ve Anonimlik: İnternete her an, her yerden kolayca ulaşılabilmesi ve kişinin kimliğini gizleyerek farklı kişiliklere bürünebilmesi çekici olabilir.
  • instant gratification🏆❤️ Anlık Tatmin ve Ödül Döngüsü: Özellikle online oyunlardaki seviye atlamalar, ödüller veya sosyal medyadaki beğeniler, yorumlar beyindeki ödül merkezini uyararak anlık bir haz ve tatmin sağlar. Bu durum, davranışın tekrarlanmasını teşvik eder.
  • endless content Sonsuz ve Sürekli Yenilenen İçerik: İnternet, sürekli olarak yeni bilgiler, videolar, oyunlar, sosyal etkileşimler sunarak kişinin ilgisini canlı tutar ve kopmasını zorlaştırır.
• 🎮📱 gambling porn Belirli İnternet Aktiviteleri: Bazı internet kullanımları diğerlerine göre daha yüksek bağımlılık riski taşır. Bunlar arasında özellikle çok oyunculu çevrimiçi rol yapma oyunları (MMORPG), sosyal medya platformları, online kumar ve bahis siteleri ile pornografik içerikler sayılabilir.

İnternet Bağımlılığının Olumsuz Sonuçları

Kontrolsüz ve aşırı internet kullanımı, bireyin hayatının birçok alanında ciddi olumsuz sonuçlara yol açabilir:

• 📉🏫🚫💼🚫 Akademik ve Mesleki Sorunlar: Ders başarısında düşüş, okula/işe devamsızlık, konsantrasyon güçlüğü, görevleri tamamlayamama, iş performansında azalma, iş kaybı.
• 💔👨‍👩‍👧‍👦🚫🧑‍🤝‍🧑🚫 Sosyal Sorunlar: Aile üyeleriyle ve arkadaşlarla geçirilen zamanın azalması, iletişim kopukluğu, çatışmaların artması, sosyal izolasyon, gerçek hayattaki ilişkilerin zayıflaması veya kopması.
• 😔😟 worsen mental health Psikolojik Sorunlar: Var olan depresyon, kaygı gibi sorunların şiddetlenmesi, yeni ruhsal sorunların ortaya çıkması (özellikle sosyal medya kullanımına bağlı beden algısı sorunları, siber zorbalık), düşük benlik saygısı, yalnızlık hissinin derinleşmesi, sinirlilik.
• 😴👀🤕 posture weight gain poor hygiene Fiziksel Sağlık Sorunları: Uyku düzeninin bozulması (geç yatma, uykusuzluk), göz yorgunluğu, baş ağrıları, duruş bozukluklarına bağlı sırt ve boyun ağrıları, hareketsiz yaşam tarzı nedeniyle kilo alımı veya obezite, sağlıksız beslenme alışkanlıkları, kişisel hijyenin ihmal edilmesi.
• 💸 gaming/gambling debt Finansal Sorunlar: Online oyunlara, sanal eşyalara, online kumara veya kontrolsüz online alışverişe aşırı miktarda para harcama, borçlanma.

Değerlendirme ve Tanı

İnternet kullanımınızın veya çocuğunuzun/yakınınızın kullanımının kontrolden çıktığını düşünüyorsanız, durumu değerlendirmek önemlidir. İnternette bulunan bazı öz değerlendirme anketleri bir fikir verebilir ancak kesin tanı için mutlaka bir ruh sağlığı uzmanına (Psikiyatrist veya Klinik Psikolog) başvurmak gerekir.

Uzman, yapacağı detaylı görüşmede şunları değerlendirir:

• İnternet kullanımının süresi, sıklığı ve içeriği (hangi siteler, oyunlar, uygulamalar kullanılıyor?).
• Kullanımın nedenleri (eğlence, sosyalleşme, kaçış, bilgi?).
• Kullanımı kontrol etme çabaları ve başarısı.
• Kullanım olmadığında yaşanan yoksunluk belirtileri.
• Kullanımın kişinin hayatındaki (okul, iş, ilişkiler, sağlık) olumsuz etkileri.
• Eşlik eden başka ruhsal (depresyon, kaygı, DEHB vb.) veya tıbbi sorunlar.

Resmi tanı kriterleri tam oturmamış olsa da, uzman bu değerlendirme sonucunda durumun klinik olarak müdahale gerektiren “Problemli İnternet Kullanımı” veya “Davranışsal Bağımlılık” düzeyinde olup olmadığına karar verir.

İnternet Bağımlılığı Tedavisi ve Yönetimi

İnternet bağımlılığı, doğru yaklaşımlarla yönetilebilir ve kontrol altına alınabilir bir durumdur. Tedavi genellikle psikoterapi ağırlıklıdır ve kişinin ihtiyaçlarına göre şekillendirilir:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): İnternet bağımlılığının tedavisinde en sık kullanılan ve etkinliği gösterilmiş yöntemlerden biridir. BDT ile kişi şunları öğrenir:
  • Aşırı kullanımı tetikleyen durumları, düşünceleri ve duyguları tanıma. triggers/thoughts
  • İnternet kullanma isteği (craving) ile başa çıkma stratejileri geliştirme. coping with cravings
  • İnternet kullanımını azaltmak için gerçekçi hedefler koyma ve bu hedeflere ulaşmak için plan yapma (zaman yönetimi, alternatif aktiviteler). setting limits/goals finding alternative activities
  • İnternet kullanımının altında yatan işlevsel olmayan düşünceleri (örneğin, “İnternette değilsem bir şeyleri kaçırırım” – FOMO) sorgulama ve değiştirme.
  • İnternet dışında keyif alabileceği, sosyal veya fiziksel aktivitelere yönelme.
  • Altta yatan sorunlarla (örneğin sosyal kaygı, depresyon) başa çıkma becerileri kazanma. addressing underlying issues
• 👨‍👩‍👧‍👦 Aile Terapisi: Özellikle çocuk ve ergenlerde tedavinin ayrılmaz bir parçasıdır. Aile içi iletişimi güçlendirmek, ebeveynlere sağlıklı sınırlar koyma ve tutarlı kurallar uygulama konusunda rehberlik etmek, ailenin gence destek olmasını sağlamak hedeflenir.
• Motivasyonel Görüşme: Kişinin değişime karşı direncini azaltmayı ve kendi içsel motivasyonunu bulmasını sağlamayı amaçlar.
• 🤝 support groups Destek Grupları: Benzer sorunları yaşayan kişilerin bir araya gelerek deneyimlerini paylaştığı ve birbirlerine destek olduğu ¹ gruplar faydalı olabilir.  
  1. moroda.org

  moroda.org
• 💊 İlaç Tedavisi: İnternet bağımlılığını doğrudan tedavi eden spesifik bir ilaç yoktur. Ancak, eğer problemli internet kullanımı altta yatan Depresyon, Anksiyete Bozukluğu veya DEHB gibi bir ruhsal bozukluğun sonucu veya belirtisi ise, Psikiyatrist tarafından bu temel bozukluğun tedavisi için ilaç (antidepresanlar, DEHB ilaçları vb.) reçete edilebilir. Bu durum, dolaylı olarak internet kullanımının kontrol altına alınmasına da yardımcı olabilir.

Sağlıklı İnternet Kullanımı ve Önleme Stratejileri ✅

İnternet bağımlılığını önlemek veya kontrollü kullanımı sürdürmek için şu stratejiler uygulanabilir:

• awareness tracking time Farkındalık Geliştirin: Gün içinde internette ne kadar zaman geçirdiğinizi ve bu zamanı nelere harcadığınızı bilinçli olarak takip edin (uygulamalar veya not alarak).
• set time limits Zaman Sınırları Belirleyin: Kendinize günlük veya haftalık internet kullanım süresi hedefi koyun ve buna uymak için çaba gösterin (zamanlayıcılar kullanabilirsiniz).
• planned usage Amaçlı Kullanım: İnternete belirli bir amaçla (e-posta kontrolü, araştırma, belirli bir süre oyun) girin ve işiniz bitince çıkın. Amaçsızca sosyal medyada veya sitelerde gezinmekten kaçının.
• offline activities hobbies social Ekran Dışı Aktivitelere Zaman Ayırın: Hobilerinize, spora, sanata, doğa yürüyüşlerine, arkadaşlarınızla ve ailenizle yüz yüze vakit geçirmeye öncelik verin.
• digital detox “Dijital Detoks” Molaları: Günün belirli saatlerinde (yemek saatleri, yatmadan önce) veya haftanın belirli günlerinde internetten ve ekranlardan tamamen uzak kalmayı deneyin.
• turn off notifications Bildirimleri Yönetin: Telefonunuzdaki veya bilgisayarınızdaki gereksiz uygulama bildirimlerini kapatın. Sürekli gelen bildirimler dikkatinizi dağıtır ve sizi tekrar ekrana çeker.
• sleep hygiene Uyku Düzenine Dikkat Edin: Yatmadan en az 1 saat önce tüm ekranları kapatın. Telefonunuzu yatak odanızın dışında şarj edin.
• parental controls open communication Çocuklar İçin Ek Önlemler: Ebeveyn olarak çocuğunuzun internet kullanımını yaşına uygun şekilde denetleyin, süre ve içerik sınırları koyun, güvenlik filtreleri kullanın, interneti ortak kullanım alanlarında kullanmasını teşvik edin ve en önemlisi internetin riskleri ve faydaları hakkında onunla açık iletişim kurun.

Ankara’da Çocuk ve Ergenlerde İnternet Bağımlılığına Yaklaşım (Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ)

Özellikle teknolojiyle iç içe büyüyen çocuk ve ergenlerde, internet, sosyal medya ve oyun kullanımının kontrolden çıkması önemli bir risk taşımaktadır. Bu durumun altında yatan nedenlerin (örneğin fark edilmemiş bir DEHB, sosyal kaygı nedeniyle gerçek hayattan kaçış, depresyon, aile içi sorunlar, akran zorbalığı) doğru bir şekilde anlaşılması ve müdahale edilmesi gerekir.

Ankara Çocuk Psikiyatrisi Kliniği’nde Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ, problemli internet kullanımı (aşırı oyun oynama, sosyal medya bağımlılığı, kontrolsüz ekran süresi vb.) şikayetiyle başvuran çocuk ve ergenleri kapsamlı bir şekilde değerlendirme konusunda uzmanlaşmış bir Çocuk ve Ergen Psikiyatristidir. Değerlendirmede:

• İnternet kullanımının örüntüsü ve nedenleri detaylıca araştırılır.
• Bu durumun bir bağımlılık düzeyinde olup olmadığı belirlenir.
• Altta yatan veya eşlik eden DEHB, Anksiyete Bozuklukları, Depresyon, OSB gibi ruhsal veya nörogelişimsel bozukluklar dikkatle taranır.
• Aile dinamikleri ve çevresel faktörler göz önünde bulundurulur.

Değerlendirme sonucunda Doç. Dr. Öz, çocuğun/gencin ve ailenin ihtiyaçlarına göre bir tedavi ve yönetim planı oluşturur. Bu plan şunları içerebilir:

• Altta yatan psikiyatrik bozuklukların tedavisi (gerekirse ilaç tedavisi dahil).
• Aileye yönelik danışmanlık ve psiko-eğitim (sağlıklı sınırlar koyma, iletişim stratejileri, evdeki teknoloji kullanım kuralları).
• Bireysel psikoterapi (özellikle BDT) için çocuğun/gencin sorunlarına ve yaşına uygun yetkin terapistlere yönlendirme. ➡️🛋️(Child/Adolescent Therapist)
• Gerekirse okul ile işbirliği yaparak akademik ve sosyal desteklerin planlanması.

Amaç, sadece internet kullanım süresini azaltmak değil, aynı zamanda altta yatan sorunları çözmek, gencin gerçek hayattaki becerilerini ve ilişkilerini güçlendirmek, interneti bilinçli, dengeli ve faydalı bir şekilde kullanmayı öğretmektir.

İnternet, modern yaşamın bir gerçeği ve güçlü bir aracıdır. Ancak her güçlü araç gibi, bilinçsiz ve kontrolsüz kullanıldığında zararlı olabilir. ⚠️ İnternet bağımlılığı veya problemli internet kullanımı, kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilen, ancak farkına varıldığında ve doğru adımlar atıldığında yönetilebilen bir durumdur. Kendinizde veya çocuğunuzda/yakınınızda endişe verici belirtiler gözlemliyorsanız, durumu değerlendirmek ve yardım almak için bir ruh sağlığı uzmanına başvurmaktan çekinmeyin. ✅ Doğru stratejiler, terapi ve gerektiğinde altta yatan sorunların tedavisi ile sanal dünya ile gerçek dünya arasında sağlıklı bir denge kurmak mümkündür. 💪❤️