WISC R

Çocuklarımızın zihinsel gelişimini anlamak, onların öğrenme süreçlerini desteklemek ve olası zorlukları erken fark etmek ebeveynler ve eğitimciler için büyük önem taşır. Bu amaçla kullanılan çeşitli değerlendirme araçları bulunmaktadır. Türkiye’de çocukların bilişsel yeteneklerini değerlendirmede en yaygın olarak bilinen ve uzun yıllardır kullanılan standart testlerden biri de WISC-R Zeka Testi‘dir (Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği – Gözden Geçirilmiş Formu). 📊🧠👦👧

Peki, WISC-R tam olarak nedir? Hangi zihinsel becerileri ölçmeyi hedefler? Kimler tarafından, nasıl uygulanır ve elde edilen sonuçlar ne anlama gelir? Bu yazıda, WISC-R zeka testini daha yakından tanıyacak, yapısını, alt testlerini, uygulama ve yorumlama süreçlerini tamamen Türkçe ifadeler kullanarak detaylı bir şekilde ele alacağız. Ancak en başta belirtmek gerekir ki, bu tür kapsamlı psikolojik ölçme araçlarının uygulanması ve yorumlanması mutlaka bu alanda eğitim almış uzmanlar (genellikle Klinik Psikologlar) tarafından yapılmalıdır.

WISC-R Nedir? Amacı ve Kapsamı

WISC-R, bireysel olarak uygulanan ve 6 ile 16 yaş arasındaki çocukların ve gençlerin genel zihinsel yeteneğini (zeka bölümü – ZB) ve bu genel yeteneği oluşturan farklı bilişsel alanlardaki (sözel ve performans/görsel-mekansal) güçlü ve zayıf yönlerini objektif ve standart bir şekilde ölçmek amacıyla geliştirilmiş kapsamlı bir zeka ölçeğidir. assess cognitive abilities 6-16 yrs David Wechsler tarafından geliştirilen zeka ölçeklerinin çocuklara yönelik gözden geçirilmiş formudur.

WISC-R Hangi Durumlarda Kullanılır?

• Zihinsel Yetersizlik Değerlendirmesi: Çocuğun zihinsel işlevlerinin yaşıtlarına göre anlamlı düzeyde geride olup olmadığını belirlemek için.
• Özel Yetenek (Üstün Zeka) Belirlenmesi: Çocuğun bilişsel yeteneklerinin yaşıtlarına göre belirgin şekilde ileride olup olmadığını saptamak için.
• Özgül Öğrenme Güçlüğü (ÖÖG) Değerlendirmesi: Disleksi (okuma güçlüğü), Disgrafi (yazma güçlüğü) veya Diskalkuli (matematik güçlüğü) gibi durumların tanısında, çocuğun zeka düzeyi ile akademik başarısı arasındaki farkı görmek için kullanılır.
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Değerlendirmesi: DEHB’li çocukların dikkat, çalışma belleği, işlem hızı gibi bilişsel alanlardaki performansını anlamak ve eşlik eden olası öğrenme güçlüklerini belirlemek için yardımcı olabilir (Ancak tek başına DEHB tanısı koydurmaz).
• Nöropsikolojik Değerlendirme: Beyinle ilgili bazı durumların (kafa travması, epilepsi vb.) bilişsel işlevler üzerindeki etkisini değerlendirmenin bir parçası olabilir.
• Eğitimsel Planlama: Çocuğun bireysel öğrenme ihtiyaçlarına uygun eğitim programlarının (BEP gibi) veya destek hizmetlerinin planlanmasında yol gösterici olabilir. clinical & educational uses

WISC-R’ın Yapısı: Sözel ve Performans Bölümleri 🗣️✋

WISC-R testi, temel olarak iki ana bölümden ve bu bölümlere ait alt testlerden oluşur:

1. Sözel Bölüm: Bu bölümdeki alt testler daha çok çocuğun sözel akıl yürütme, kelime bilgisi, edindiği genel kültür bilgisi, soyutlama yapma, sosyal yargılama, işitsel dikkat ve kısa süreli bellek gibi becerilerini ölçmeye yöneliktir. Genellikle okulda öğrenilen bilgilerle ve dil becerileriyle daha yakından ilişkilidir.
2. Performans Bölümü: Bu bölümdeki alt testler ise daha çok görsel algılama, görsel-mekansal organizasyon, parçaları birleştirerek bütün oluşturma, planlama yapma, problem çözme ve görsel-motor koordinasyon ile hız gibi becerileri ölçer. Genellikle zamana karşı yapılan görevleri içerir ve dil becerilerinden daha bağımsızdır.

Bu iki ana bölümdeki alt testlerden alınan puanlarla Sözel Zeka Puanı (Sözel ZB), Performans Zeka Puanı (Performans ZB) ve bu ikisinin birleşiminden de Tüm Ölçek Zeka Puanı (Tüm Ölçek ZB) hesaplanır. verbal IQ / performance IQ / full scale IQ

WISC-R Alt Testleri Nelerdir? (Örnekler) 🧩❓✍️🔢

WISC-R, her biri farklı bir bilişsel yeteneği ölçmeyi amaçlayan çeşitli alt testlerden oluşur:

Sözel Alt Testler:

• Genel Bilgi: Çocuğun okulda, evde ve çevresinde edindiği genel kültür bilgilerini ölçen sorular içerir. (Örn: “Türkiye’nin başkenti neresidir?”, “Su kaç derecede kaynar?”) general knowledge
• Benzerlikler: Çocuğa iki farklı kelime (kavram) verilir ve bu iki kelimenin hangi bakımdan birbirine benzediğini bulması istenir. Soyut düşünme ve sözel akıl yürütme becerisini ölçer. (Örn: “Elma ile muz ne bakımdan benzerdir?”) similarities / abstract reasoning
• Aritmetik: Basit matematik problemlerini zihinden, kalem kağıt kullanmadan belirli bir süre içinde çözmesi istenir. Dikkat, çalışma belleği ve matematiksel akıl yürütmeyi ölçer. mental arithmetic
• Sözcük Dağarcığı: Çocuğa söylenen kelimelerin anlamlarını açıklaması istenir. Kelime bilgisini, kavram gelişimini ve sözel ifade gücünü ölçer. vocabulary
• Yargılama: Çocuğa günlük hayatta karşılaşılabilecek sosyal durumlar veya problemler sunulur ve bu durumlarda ne yapması gerektiğini veya neden belirli kuralların olduğunu açıklaması istenir. Sosyal muhakeme, problem çözme ve toplumsal kuralları anlama becerisini ölçer. (Örn: “Yolda para dolu bir cüzdan bulsan ne yapardın?”) comprehension / social judgment
• Sayı Dizisi (Genellikle Ek Test): Uygulayıcının söylediği sayıları aynı sırada (düz) ve tersten tekrarlaması istenir. İşitsel kısa süreli belleği ve dikkati ölçer. digit span (supplemental)

Performans Alt Testleri:

• Resim Tamamlama: Çocuğa gösterilen resimlerdeki eksik olan önemli bir ayrıntıyı bulması ve söylemesi istenir. Görsel dikkati, ayrıntıyı fark etme ve uzun süreli görsel belleği ölçer. picture completion / visual detail
• Resim Düzenleme: Karışık olarak verilen bir dizi resimli kartı, mantıksal bir sıra içinde düzenleyerek anlamlı bir hikaye oluşturması istenir. Olayları sıralama, neden-sonuç ilişkisi kurma, sosyal durumları anlama ve planlama becerilerini ölçer. picture arrangement / sequencing
• Küplerle Desen: Tamamı kırmızı, tamamı beyaz veya yarısı kırmızı/yarısı beyaz olan küpleri kullanarak, çocuğa gösterilen iki boyutlu geometrik deseni belirli bir süre içinde oluşturması istenir. Görsel-mekansal algılama, analiz-sentez yapma, görsel-motor koordinasyon ve problem çözme becerilerini ölçer. block design / visual-spatial reasoning
• Parça Birleştirme: Kesilmiş parçalar halinde verilen bir nesnenin (yap-boz gibi) parçalarını birleştirerek anlamlı bir bütün oluşturması istenir. Görsel organizasyon, parçadan bütüne gitme ve mekansal ilişkileri kavrama becerisini ölçer. object assembly / visual organization
• Şifre: Belirli sayılara karşılık gelen basit sembolleri veya şekilleri öğrenip, verilen sayı dizisinin altına ilgili sembolleri/şekilleri belirli bir süre içinde hızlı ve doğru bir şekilde çizmesi istenir. Görsel-motor hızı, dikkati sürdürme, öğrenme hızı ve kısa süreli görsel belleği ölçer. coding / processing speed
• Labirentler (Genellikle Ek Test): Kalemle, çizgilere dokunmadan ve çıkmaz yollara girmeden labirentin çıkışını bulması istenir. Planlama, görsel-motor kontrol ve dikkati ölçer. mazes (supplemental)

WISC-R Testi Nasıl Uygulanır ve Kimler Uygular? 🧑‍🏫➡️🧒📝

• Bireysel Uygulama: WISC-R, sadece birebir (uzman ve çocuk) uygulanan bir testtir, grup olarak uygulanmaz. one-on-one administration
• Yetkin Uzman: Testin uygulanması, puanlanması ve yorumlanması özel bir eğitim ve deneyim gerektirir. Bu nedenle mutlaka WISC-R uygulama ve yorumlama eğitimi almış, bu konuda yetkinleşmiş bir Klinik Psikolog veya özel eğitim almış bir PDR uzmanı tarafından yapılmalıdır. administered by trained psychologist
• Standart Koşullar: Testin güvenilir sonuçlar vermesi için uygulama standart koşullarda (sessiz, rahat bir oda, belirli materyaller) ve belirlenmiş uygulama kurallarına tam olarak uyularak yapılmalıdır. standardized procedure
• Süre: Uygulama genellikle 1.5 ila 2 saat arasında sürer. Çocuğun yaşına, dikkat süresine ve motivasyonuna bağlı olarak tek veya iki seansta tamamlanabilir. duration
• Çocuğun Hazırlığı: Teste gelmeden önce çocuğun iyi dinlenmiş, karnı tok ve rahat olması, testin ne olduğu hakkında yaşına uygun basit bir bilgi verilmesi (bir tür zeka oyunu veya okul alıştırması gibi) önemlidir. Ancak test içerikleri hakkında önceden bilgi verilmemelidir. testing conditions matter

WISC-R Sonuçlarının Yorumlanması: Puanların Ötesi 📈📉📊➡️💡

Test sonucunda elde edilen Sözel ZB, Performans ZB ve Tüm Ölçek ZB puanları, çocuğun genel zihinsel yetenek düzeyini kendi yaş grubundaki diğer çocuklarla karşılaştırmalı olarak gösterir. Puanlar genellikle ortalaması 100, standart sapması 15 olan bir dağılıma göre yorumlanır. comparing to norms

Ancak Kognitif Terapi makalesinde de belirttiğimiz gibi, tek başına ZB (IQ) puanı çocuğun tüm potansiyelini veya değerini göstermez. WISC-R yorumlamasında asıl önemli olan şunlardır:

• Profil Analizi: Çocuğun Sözel ve Performans bölümleri arasındaki puan farkı anlamlı mıdır? Hangi alt testlerde güçlü, hangilerinde zayıf performans göstermiştir? Bu profil, çocuğun bilişsel güçlü ve zayıf yönleri, öğrenme stili ve olası zorluk alanları (örneğin, sözel becerileri iyi ama görsel algısı zayıf veya tam tersi) hakkında çok daha detaylı ve değerli bilgiler sunar. profile analysis is key
• Klinik Gözlem: Testi uygulayan uzmanın, test sırasındaki gözlemleri de (çocuğun motivasyonu, dikkati, kaygı düzeyi, problem çözme stratejileri, yönergelere uyumu vb.) yorumlama için önemlidir.
• Bütüncül Değerlendirme: Test sonuçları asla tek başına yorumlanmamalıdır. Mutlaka çocuğun gelişim öyküsü, okul performansı, aileden ve öğretmenden alınan bilgiler ve varsa diğer tıbbi veya psikiyatrik değerlendirme bulgularıyla birlikte, bütüncül bir bakış açısıyla ele alınmalıdır. holistic interpretation

Test sonuçlarının yorumlanması uzmanlık gerektirir ve bu yorumlama, çocuğun ihtiyaçlarına yönelik doğru eğitimsel veya terapötik müdahalelerin planlanmasında kullanılır.

WISC-R’ın Yeri ve Güncel Yaklaşımlar 🔄🆕

WISC-R, Türkiye’de uzun yıllardır yaygın olarak kullanılan, normları ülkemiz çocuklarına göre oluşturulmuş değerli ve güvenilir bir ölçme aracıdır. widely used in Turkey Ancak zeka kuramlarındaki ve psikometrideki gelişmelerle birlikte, Wechsler ölçeklerinin uluslararası alanda daha yeni sürümleri (WISC-IV ve WISC-V) geliştirilmiştir. Bu yeni sürümler, farklı bilişsel yetenekleri (özellikle Çalışma Belleği ve İşlem Hızı) daha ayrıntılı değerlendiren farklı bir yapıya ve daha güncel normlara sahiptir. newer versions exist (WISC-IV, WISC-V) Türkiye’de de WISC-IV’ün uyarlaması ve norm çalışmaları yapılmış olup, kullanımı giderek artmaktadır. WISC-IV adaptation available and increasingly used Mümkün olduğunca güncel normlara sahip ve daha modern kuramlara dayanan testlerin kullanılması tercih edilse de, WISC-R da doğru uygulandığında ve yorumlandığında hala önemli bilgiler sağlayabilmektedir.

Ankara’da WISC-R Testi ve Psikiyatristin Rolü (Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ)

Çocuk ve Ergen Psikiyatristleri, WISC-R gibi zeka testlerini genellikle kendileri uygulamazlar. Bu testlerin uygulanması ve puanlanması Klinik Psikologların uzmanlık alanıdır. psychiatrist requests, psychologist administers

Ancak Ankara Çocuk Psikiyatrisi Kliniği’nde Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ gibi Çocuk ve Ergen Psikiyatristleri, tanısal değerlendirme sürecinin bir parçası olarak, çeşitli durumlarda (Özgül Öğrenme Güçlüğü şüphesi, DEHB değerlendirmesi, Zihinsel Yetersizlik ayırıcı tanısı, okul başarısızlığının nedenlerini araştırma vb.) zeka testi yapılmasını Klinik Psikologlardan isteyebilirler. Dr. Öz requests testing when needed

Psikiyatristin rolü, psikolog tarafından hazırlanan test raporunu almak, bu raporu kendi yaptığı klinik değerlendirme, aileden/okuldan aldığı bilgiler ve diğer tıbbi/psikiyatrik bulgularla birlikte bütüncül olarak yorumlamaktır. integrating test results into treatment plan Bu bilgiler ışığında doğru tanıyı koyar, ayırıcı tanıyı yapar ve çocuğun ihtiyacına en uygun tedavi ve destek planını (BEP önerisi, özel eğitim yönlendirmesi, terapi ihtiyacının belirlenmesi, gerekirse ilaç tedavisi) oluşturur ve sürecin koordinasyonunu sağlar.

WISC-R Zeka Testi, çocukların ve gençlerin bilişsel dünyasını anlamak için kullanılan standart, kapsamlı ve değerli bir araçtır. Amacı sadece bir sayısal puan elde etmek değil, bireyin öğrenme profilini, zihinsel olarak hangi alanlarda daha rahat hangilerinde daha çok desteğe ihtiyacı olduğunu ortaya koymaktır. valuable assessment tool understanding cognitive profile Ancak bu testin uygulanması ve yorumlanması mutlaka uzmanlık gerektirir ve sonuçları her zaman çocuğun genel durumu, potansiyeli ve çevresel koşulları içinde, bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirilmelidir. expert interpretation needed ❤️✅