Çocukluk ve Gençlik; hayat ağacımızın köklerinin salındığı, dallarımızın yeşerdiği, gelecekteki tüm varlığımızı şekillendiren eşsiz ve kritik dönemlerdir. 🌱➡️🌳 Bu yıllar, keşifler, öğrenmeler, sevinçler kadar; korkular, kaygılar, hayal kırıklıkları ve çeşitli zorluklarla da doludur. Her çocuk ve genç, bu gelişimsel dönemeçlerden kendine özgü bir şekilde geçer. Bazen bu süreçte karşılaşılan duygusal, davranışsal, sosyal veya gelişimsel zorluklar, çocuğun/gencin ve ailesinin başa çıkma kapasitesini aşabilir ve profesyonel bir desteğe ihtiyaç duyulabilir.
İşte Çocuk ve Genç Terapisi, tam da bu noktada devreye girer. Bebeklikten başlayarak genç yetişkinliğe kadar uzanan bu geniş yaş aralığındaki bireylerin ruhsal iyilik hallerini desteklemek, karşılaştıkları zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olmak, duygularını anlamalarını ve ifade etmelerini sağlamak, sağlıklı ilişkiler kurmalarını desteklemek ve potansiyellerini en üst düzeyde gerçekleştirmelerine olanak tanımak amacıyla sunulan özelleşmiş psikoterapi hizmetleri bütünüdür. overarching definition Bu, bir “zayıflık” göstergesi veya çocuğun/gencin “sorunlu” olduğu anlamına gelmez; aksine, ruhsal sağlığa verilen önemin ve daha iyi bir gelecek için atılan bilinçli bir adımın ifadesidir. not a weakness Bu yazıda, çocuk ve genç terapisinin neden bu kadar önemli olduğunu, farklı yaş gruplarına göre nasıl şekillendiğini ve temel terapi yaklaşımlarını ele alacağız.
Neden Çocuk ve Gençlere Özel Terapi? Gelişimsel Bakış Açısı 👶🧒🧑🎓
Çocuklar ve gençler, bilişsel yetenekleri, duygusal ifade biçimleri, sosyal ihtiyaçları ve dünyaya bakış açıları açısından yetişkinlerden önemli farklılıklar gösterirler. developmental differences matter Bu nedenle, onlara yönelik terapötik yaklaşımların da bu farklılıkları göz önünde bulundurması gerekir:
- Yaşa Uygun Yöntemler: Küçük bir çocukla yapılan terapi ile bir ergenle yapılan terapi aynı olamaz. Küçük çocuklarla oyun, sanat, hikayeler gibi onların doğal dili olan yöntemler kullanılırken; ergenlerle daha çok konuşma, bilişsel teknikler ve somut problem çözme yöntemleri kullanılır. age-appropriate methods
- Gelişimsel Evrelerin Bilinmesi: Terapist, çocuğun/gencin içinde bulunduğu gelişimsel dönemin (bebeklik, okul öncesi, okul çağı, ergenlik) özelliklerini, görevlerini ve olası zorluklarını bilerek değerlendirme ve müdahale yapar. Örneğin, 2 yaşındaki bir çocuğun öfke nöbeti ile 15 yaşındaki bir gencin öfke patlaması farklı değerlendirilir. developmental context matters
- Aile ve Çevre Faktörleri: Çocuklar ve gençler, büyük ölçüde içinde yaşadıkları aile ve okul sisteminden etkilenirler. Bu nedenle terapide sadece bireye değil, aynı zamanda aile içi dinamiklere, ebeveynlik tutumlarına ve okul ortamına da bakmak gerekir. context is important (family/school)
Çocuk ve Genç Terapisine Başvurma Nedenleri (Geniş Bir Yelpaze) ❓😟😠📚💔
Çocuklar, gençler ve aileleri çok çeşitli nedenlerle terapiye başvurabilirler:
- Duygusal Zorluklar: Yoğun ve sürekli kaygı (okula gitmek istememe, arkadaşlardan çekinme, genel endişe hali, belirli korkular, takıntılı düşünceler), uzun süren üzüntü ve isteksizlik (depresyon belirtileri), düşük benlik saygısı, yoğun öfke veya sinirlilik hali, travmatik bir olay sonrası yaşanan stres tepkileri, yas süreciyle başa çıkma zorluğu.
- Davranışsal Sorunlar: Şiddetli ve sık öfke nöbetleri, vurma-ısırma gibi saldırgan davranışlar, kurallara ve otoriteye sürekli karşı gelme, inatçılık, yalan söyleme, çalma, evden veya okuldan kaçma, risk alma davranışları (madde kullanımı, tehlikeli eylemler – özellikle ergenlerde).
- Sosyal ve İlişkisel Güçlükler: Arkadaş edinmede veya arkadaşlıkları sürdürmede zorlanma, sosyal ortamlardan kaçınma, utangaçlık, iletişim kurmakta zorlanma, akran zorbalığına uğrama veya zorbalık yapma, aile içinde (ebeveynlerle veya kardeşlerle) sürekli çatışmalar yaşama.
- Akademik ve Uyum Sorunları: Okula başlama veya okul değişikliğine uyum sağlamakta güçlük, okul başarısında belirgin düşüş, derslere karşı motivasyon eksikliği, dikkat ve konsantrasyon sorunları (DEHB ile ilişkili olabilir), sınav kaygısı, Öğrenme Güçlüğünün yarattığı duygusal zorluklar.
- Gelişimsel Destek: Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) veya diğer gelişimsel farklılıkları olan çocukların sosyal, duygusal ve iletişimsel becerilerini desteklemek.
- Yaşam Olaylarına Uyum: Ebeveynlerin boşanması, aileye yeni bir üyenin katılması (kardeş doğumu, yeniden evlenme), taşınma, ciddi bir hastalık veya kayıp gibi büyük yaşam değişiklikleri sürecinde çocuğa/gence destek olmak.
Çocuk ve Genç Terapisinde Kullanılan Başlıca Yöntemler 🧸🎨🗣️👨👩👧👦
Çocuk ve gençlerle çalışan terapistler, bireyin yaşına, sorununa, kişilik özelliklerine ve kendi uzmanlık alanlarına göre çeşitli kanıta dayalı terapi yöntemlerini kullanırlar veya bunları birleştirirler:
- Play Therapy for younger kids Oyun Terapisi: Özellikle 3-12 yaş arası çocuklarda temel yöntemdir. Çocuklar, terapistin sağladığı güvenli ortamda oyuncaklar, kum tepsisi, sanat malzemeleri gibi araçlarla iç dünyalarını, korkularını, çatışmalarını ve travmalarını oyun yoluyla ifade ederler. Terapist bu oyuna eşlik ederek çocuğun duygusal olarak iyileşmesine yardımcı olur.
- CBT adapted for youth Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Daha çok okul çağı çocukları ve ergenlerle kullanılır. Olumsuz düşünce kalıplarını ve işlevsel olmayan davranışları tanıyıp değiştirmeye odaklanır. Kaygı, depresyon, OKB, öfke gibi sorunlarda etkilidir. Yöntemler çocuğun/gencin anlayabileceği şekilde (oyunlar, çalışma kağıtları, hikayelerle) uyarlanır.
- Family Therapy involvement Aile Terapisi: Çocuğun/gencin sorununu tüm aile sistemi içinde ele alır. Aile üyeleri arasındaki iletişim biçimlerini, rolleri, sınırları ve etkileşimleri iyileştirmeyi hedefler. Özellikle davranış sorunları, iletişim çatışmaları ve aile içi dinamiklerden kaynaklanan sorunlarda çok önemlidir.
- EMDR for trauma in youth EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme): Travmatik bir olay yaşamış çocuk ve ergenlerde, travmatik anıların işlenmesi ve yarattığı olumsuz etkilerin azaltılması için yaşa uygun protokollerle kullanılır.
- DBT for adolescents Diyalektik Davranış Terapisi (DBT): Özellikle duygusal iniş çıkışları çok yoğun olan, kendine zarar verme davranışı veya dürtüsellik gösteren ergenler için duygu düzenleme, strese dayanıklılık ve farkındalık becerilerini geliştirmede etkilidir.
- IPT-A for adolescent depression Kişilerarası Terapi – Ergenler İçin Uyarlanmış (IPT-A): Ergen depresyonunda, özellikle ilişkisel sorunların ön planda olduğu durumlarda kullanılır.
- Art/Music Therapy Sanat ve Müzik Terapisi: Yaratıcı süreçleri kullanarak çocukların ve gençlerin kendilerini ifade etmelerine, duygusal rahatlama sağlamalarına olanak tanır.
- Parent guidance/training Ebeveyn Danışmanlığı / Eğitimi: Neredeyse tüm çocuk ve ergen terapisi süreçlerinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Ebeveynlere çocuklarının sorunlarını anlama ve onlara destek olma konusunda rehberlik edilir.
Terapi Süreci: Güven, İşbirliği ve Gizlilik 🤝❤️🔒
Çocuk ve genç terapisi de belirli bir yapı ve ilkeler çerçevesinde ilerler:
- rapport is key Güven İlişkisi: Terapinin temelidir. Terapistin çocukla/gençle sıcak, samimi, yargısız, kabul edici ve güvene dayalı bir ilişki kurması gerekir.
- parent collaboration Ailenin Rolü: Aile sadece bilgi veren değil, aynı zamanda sürecin aktif bir katılımcısıdır. Terapistle düzenli iletişim, evde önerilenleri uygulama ve değişime açık olma çok önemlidir.
- confidentiality explained Gizlilik: Terapide konuşulanlar gizlidir. Ancak bu gizliliğin sınırları vardır; özellikle çocuğun/gencin kendisine veya bir başkasına zarar verme riski söz konusu olduğunda terapistin ilgili kişileri (genellikle aileyi) bilgilendirme yasal ve etik sorumluluğu vardır. Bu sınırlar süreç başında netleştirilir.
- process & goals Süreç ve Hedefler: Terapi bir süreçtir ve zaman alır. Başlangıçta terapist, aile ve gençle birlikte ulaşılabilir hedefler belirlenir ve süreç boyunca bu hedeflere ne kadar yaklaşıldığı değerlendirilir.
Ankara’da Çocuk ve Genç Terapisi İçin Uzman Desteği (Psikiyatrist ve Psikolog İşbirliği – Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ Örneği) 🧑⚕️➡️🛋️🤝
Çocuğunuz veya genciniz için terapi desteği ararken, doğru uzmana ulaşmak önemlidir. Bu süreçte Çocuk ve Ergen Psikiyatristleri ile Klinik Psikologlar (terapistler) genellikle işbirliği içinde çalışırlar:
- Çocuk ve Ergen Psikiyatristinin Rolü: Tanısal değerlendirme, altta yatan tıbbi/nörogelişimsel sorunları araştırma, ilaç tedavisi gerekliliğini belirleme ve yönetme, tedavi sürecini koordine etme ve uygun terapiste yönlendirme yapma. psychiatrist’s role: diagnosis, meds, coordination, referral
- Çocuk/Ergen Psikoloğunun (Terapistin) Rolü: Psikolojik değerlendirme (testler) ve psikoterapiyi (oyun terapisi, BDT vb.) uygulama. therapist’s role: assessment & psychotherapy
Ankara Çocuk Psikiyatrisi Kliniği’nde Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ, bir Çocuk ve Ergen Psikiyatristi olarak, başvuran çocuk ve gençlerin kapsamlı değerlendirmesini yapar. Ruhsal bir tanı koyduğunda ve tedavi planını oluşturduğunda, psikoterapinin önemini vurgular. Çocuğun/gencin yaşına, tanısına ve ihtiyacına en uygun terapi yöntemi konusunda aileyi bilgilendirir ve onları Ankara’daki bu alanda uzmanlaşmış, çocuklarla/ergenlerle çalışma deneyimi olan yetkin Klinik Psikologlara veya terapistlere yönlendirir. Dr. Öz’s role: assessment, diagnosis, medication, referral to therapists, coordination (Ankara specific example) Gerekli durumlarda ilaç tedavisini yönetirken, terapistle (ailenin izniyle) düzenli iletişim halinde kalarak tedavinin bütüncül bir şekilde ilerlemesini sağlar.
Çocuk ve Genç Terapisi, büyüme yolculuğunda karşılaşılan fırtınalarda genç zihinlere ve onlara eşlik eden ailelere uzanan bir yardım elidir. investment in future well-being Bu süreç, çocukların ve gençlerin duygusal olarak güçlenmelerine, zorluklarla başa çıkma becerileri kazanmalarına, kendilerini daha iyi tanımalarına ve daha sağlıklı ilişkiler kurmalarına olanak tanır. Eğer çocuğunuzun veya gencin ruhsal olarak zorlandığını düşünüyorsanız, profesyonel destek almaktan çekinmeyin. Doğru zamanda, doğru uzmanla başlanan bir terapi süreci, onların bugününe ve geleceğine yapacağınız en anlamlı yatırımlardan biridir. seeking help empowers ❤️✅💪
