Anksiyete Bozuklukları

Hayatın doğal bir parçası olan kaygı (anksiyete), tehlike anında bizi uyaran ve harekete geçiren normal bir duygudur. Ancak bu duygu aşırı, kontrol edilemez, sürekli hale geldiğinde ve kişinin günlük yaşamını, işlevselliğini (okul, iş, sosyal ilişkiler) olumsuz etkilemeye başladığında bir Anksiyete Bozukluğundan bahsedebiliriz. 😟 Yaygın Anksiyete Bozukluğu, Panik Bozukluk, Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi), Özgül Fobiler, Ayrılma Kaygısı Bozukluğu gibi farklı türleri bulunan anksiyete bozuklukları, toplumda en sık görülen ruhsal rahatsızlıklar arasındadır. Neyse ki, anksiyete bozuklukları tedavi edilebilir durumlardır ve doğru destekle başa çıkmak mümkündür. 💪 Tedavi genellikle psikoterapi (konuşma terapisi), ilaç tedavisi veya her ikisinin bir arada kullanıldığı bir yaklaşımı içerir.

Anksiyete Tedavisinde Psikoterapinin Rolü 🛋️🗣️

Psikoterapi, anksiyete bozukluklarının tedavisinde sıklıkla ilk tercih edilen ve oldukça etkili olan bir yöntemdir. Terapinin amacı, bireyin kaygısını anlamasına, kaygıya neden olan düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmesine ve başa çıkma becerilerini geliştirmesine yardımcı olmaktır. Anksiyete tedavisinde etkinliği bilimsel olarak en çok kanıtlanmış terapi yaklaşımı Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)‘dir.

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) Nasıl Çalışır?
  • Bilişsel Kısım: Anksiyeteyi tetikleyen veya artıran işlevsel olmayan düşünce kalıplarını (örneğin, “Kesin başarısız olacağım” – felaketleştirme, “Bir kez hata yaptıysam hep yaparım” – aşırı genelleme, “Ya olursa?” tarzı olumsuz otomatik düşünceler) fark etmeyi öğretir. Bu düşüncelerin ne kadar gerçekçi olduğunu sorgulamayı ve bunları daha dengeli, gerçekçi ve yapıcı düşüncelerle değiştirmeye odaklanır. 🤔➡️😊
  • Davranışçı Kısım: Kaygı nedeniyle ortaya çıkan kaçınma davranışlarını (örneğin, sosyal fobisi olan birinin kalabalık ortamlara girmemesi, panik atağı olan birinin yalnız dışarı çıkmaması) ele alır. Korkulan durumlarla aşamalı ve güvenli bir şekilde yüzleşmeyi içeren maruz bırakma (exposure) teknikleri ile bu kaçınma davranışlarının kırılmasına yardımcı olur. Ayrıca gevşeme egzersizleri gibi kaygıyı yönetme becerilerini öğretir. 🚶‍♀️🌬️
• Diğer Terapi Yaklaşımları: BDT dışında, bireyin ihtiyacına ve durumun özelliklerine göre Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT – Anksiyeteli düşünce ve duyguları bastırmak yerine kabul etmeye odaklanır), Şema Terapi, Psikodinamik Terapiler gibi farklı terapi ekolleri de kullanılabilir.

Psikoterapi genellikle Klinik Psikologlar veya Psikoterapi eğitimi almış Psikiyatristler/Psikolojik Danışmanlar tarafından uygulanır.

Anksiyete Tedavisinde İlaç Kullanımı 💊

İlaç tedavisi, özellikle orta ve şiddetli düzeydeki anksiyete bozukluklarında, belirtilerin kontrol altına alınmasında ve kişinin psikoterapiye daha iyi yanıt vermesinde önemli bir rol oynayabilir. Bazen psikoterapinin tek başına yeterli olmadığı veya kişinin terapiye katılamayacağı durumlarda da ilaç tedavisi gerekebilir.

Önemli Not: Anksiyete ilaçları mutlaka bir hekim (Psikiyatrist veya ilgili alandaki diğer hekimler) tarafından teşhis konulduktan sonra reçete edilmeli, dozu ayarlanmalı ve kullanımı yakından takip edilmelidir. Kendi kendine ilaç kullanmak veya başkasının ilacını kullanmak tehlikelidir.

Sık kullanılan ilaç grupları şunlardır:

• Antidepresanlar (SSRI ve SNRI’lar): Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRI’lar – örn: Sertralin, Essitalopram, Fluoksetin, Paroksetin) ve Serotonin-Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri (SNRI’lar – örn: Venlafaksin, Duloksetin) anksiyete bozukluklarının tedavisinde genellikle ilk tercih edilen ilaç grubudur. Beyindeki serotonin ve/veya norepinefrin seviyelerini düzenleyerek kaygı belirtilerini azaltırlar. Bağımlılık yapma potansiyelleri yoktur ancak etkilerinin tam olarak ortaya çıkması genellikle 2-6 hafta sürebilir. Tedavi süresi genellikle belirtiler düzeldikten sonra en az 6-12 ay daha devam eder.
• Benzodiazepinler: Hızlı etki göstererek kısa sürede rahatlama sağlayan ilaçlardır (örn: Alprazolam, Lorazepam, Diazepam, Klonazepam). Ancak bağımlılık yapma potansiyelleri yüksektir ve uzun süreli kullanımları genellikle önerilmez (Yeşil reçeteye tabidirler). Daha çok tedavinin başlangıcında antidepresanların etkisi başlayana kadar kısa süreli veya şiddetli panik ataklar gibi durumlarda ihtiyaç halinde kullanılırlar. Doktor kontrolü dışında kesinlikle kullanılmamalıdır.
• Diğer İlaçlar: Pregabalin, Buspiron gibi farklı mekanizmalarla etki eden ilaçlar veya özellikle performans kaygısı gibi durumlarda fiziksel belirtileri (çarpıntı, titreme) kontrol etmek için Beta-bloker grubu ilaçlar da hekim tarafından uygun görüldüğünde kullanılabilir.

İlaç tedavisinin süresi, dozu, olası yan etkileri ve bırakılma süreci tamamen hekim kontrolünde olmalıdır. İlaçlar aniden kesilmemelidir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Kendi Kendine Yardım Stratejileri

Profesyonel tedaviye ek olarak, aşağıdaki yaşam tarzı değişiklikleri ve stratejiler anksiyete yönetimine yardımcı olabilir:

• 🏃‍♀️🧘 Düzenli Egzersiz: Fiziksel aktivite, stres hormonlarını azaltır ve ruh halini iyileştirir.
• 🥗 Sağlıklı Beslenme: Dengeli ve düzenli beslenmek genel sağlığı ve ruh halini destekler. İşlenmiş gıdalar ve şekerden kaçınmak faydalı olabilir.
• 😴 Yeterli ve Kaliteli Uyku: Uyku düzenine özen göstermek, uyku hijyenine dikkat etmek anksiyeteyi azaltabilir.
• 🌬️ Gevşeme Teknikleri: Derin nefes alma egzersizleri, progresif kas gevşetme, meditasyon, yoga gibi teknikler kaygı anlarında sakinleşmeye yardımcı olabilir.
• ☕🚫🍷 Uyarıcıları ve Alkolü Sınırlamak: Kafein, nikotin ve alkol anksiyete belirtilerini tetikleyebilir veya kötüleştirebilir.
• ** Mindfulness (Bilinçli Farkındalık):** Dikkati yargısızca şimdiki ana odaklama egzersizleri, kaygılı düşüncelerden uzaklaşmaya yardımcı olabilir.

Bu stratejiler faydalı olsa da, tek başlarına anksiyete bozukluğunu tedavi etmezler. Mutlaka profesyonel tedavinin bir parçası veya destekleyicisi olarak görülmelidirler.

Çocuk ve Ergenlerde Anksiyete Tedavisi (Özellikli Noktalar)

Çocuk ve ergenlerde anksiyete kendini farklı şekillerde gösterebilir. Karın ağrısı, baş ağrısı gibi fiziksel belirtiler, okula gitmeyi reddetme, anne-babadan ayrılamama (aşırı yapışma), uyku sorunları, aşırı sinirlilik veya içe kapanma gibi davranışlar anksiyetenin işareti olabilir.

• 👨‍👩‍👧‍👦 Aile Katılımı: Çocuk ve ergenlerin tedavisinde ailenin rolü çok büyüktür. Ebeveynlere yönelik psiko-eğitim, danışmanlık ve aile terapisi sıklıkla tedavi planına dahil edilir.
• 🧸🎨 Yaşa Uygun Terapiler: Çocuklarda BDT, oyunlar, çizimler, hikayeler ve yaşa uygun materyaller kullanılarak uyarlanır. Oyun terapisi de özellikle küçük çocuklarda duygularını ifade etmeleri ve başa çıkma becerileri geliştirmeleri için kullanılabilir.
• 💊 Dikkatli İlaç Kullanımı: Çocuk ve ergenlerde ilaç tedavisi genellikle ikinci planda düşünülür ve ilk tercih psikoterapidir. Ancak gerekli durumlarda, özellikle şiddetli vakalarda veya terapinin yetersiz kaldığı durumlarda, mutlaka bir Çocuk ve Ergen Psikiyatristi tarafından dikkatli bir değerlendirme sonrası başlanmalı ve yakından takip edilmelidir.

Ankara’da Çocuk ve Ergen Anksiyete Tedavisi: Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ

Çocukluk ve ergenlik döneminde yaşanan anksiyete bozukluklarının tanı ve tedavisi, bu yaş grubuna özgü dinamikleri anlamayı gerektiren özel bir uzmanlık alanıdır. Ankara Çocuk Psikiyatrisi Kliniği’nde hizmet veren Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ, çocuk ve ergenlerde sık görülen Yaygın Anksiyete Bozukluğu, Sosyal Anksiyete Bozukluğu, Panik Bozukluk, Sınav Kaygısı, Ayrılma Kaygısı, Özgül Fobiler gibi durumların tanı ve tedavisi konusunda deneyimli bir Çocuk ve Ergen Psikiyatristidir.

Kliniğimizde anksiyete şikayeti ile başvuran çocuklar ve gençler için yapılan kapsamlı değerlendirmede:

• Yaşanan kaygının türü, şiddeti, tetikleyicileri ve yaşam üzerindeki etkileri detaylıca anlaşılır.
• Eşlik edebilecek başka psikiyatrik veya gelişimsel sorunlar (DEHB, depresyon, öğrenme güçlüğü vb.) değerlendirilir.
• Aile dinamikleri ve çevresel faktörler göz önünde bulundurulur.

Bu değerlendirme sonucunda Doç. Dr. Büşra OLCAY ÖZ, çocuğun veya gencin yaşına, bireysel ihtiyaçlarına ve durumun özelliklerine göre, bilimsel kanıta dayalı bir tedavi planı oluşturur. Bu plan sıklıkla, etkinliği kanıtlanmış psikoterapi yöntemlerini (özellikle BDT) içerir ve aileler bu konuda yetkin ve deneyimli klinik psikologlara veya psikoterapistlere yönlendirilir. Gerekli görüldüğünde, psikoterapiye ek olarak veya bazı durumlarda öncelikli olarak ilaç tedavisi başlanır ve düzenli kontrollerle takibi yapılır. Ayrıca, ailelere yönelik danışmanlık hizmetleri ve okul ile işbirliği de tedavi sürecinin önemli bir parçası olarak ele alınır. Kliniğimizde Doç. Dr. Öz, çocuğunuzun veya gencin yaşadığı anksiyete sorunlarını anlamak ve en etkili tedavi yöntemlerini (terapi ve/veya ilaç) belirlemek için size ve ailenize uzman desteği sunmaktadır.

Anksiyete bozuklukları, yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilen ancak aynı zamanda başarıyla tedavi edilebilen ruhsal rahatsızlıklardır. Eğer siz veya bir yakınınız aşırı kaygı belirtileri yaşıyorsanız, yardım aramaktan çekinmeyin. Doğru teşhis ve size uygun tedavi yöntemleri (psikoterapi, ilaç tedavisi veya her ikisi) ile kaygıyla başa çıkmayı öğrenebilir, kontrolü yeniden ele alabilir ve daha huzurlu bir yaşam sürebilirsiniz. Profesyonel yardım almak (Psikiyatrist, Klinik Psikolog), bu süreçteki en önemli adımdır. ❤️